Ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu

---

Historia

Historia ulicy Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu sięga czasów przed I wojną światową, kiedy to nosiła ona nazwę ulica Fabryczna. W 1916 roku, z okazji 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, nastąpiła zmiana nazwy na Małachowskiego. Ulica ta obejmowała odcinek drogi od ulicy 3 Maja (obecnie Główna) aż do mostu na Czarnej Przemszy, gdzie łączyła się z ulicą Schönowską, dzisiaj znaną jako 1 Maja.

Usytuowana w pobliżu dworca kolejowego, ulica była zabudowana piętrowymi kamienicami czynszowymi, które charakteryzowały się dekorowanymi frontami oraz oficynami. Była to jedna z kluczowych ulic handlowych, w której w znacznym stopniu osiedlała się ludność żydowska. W latach 20. XX wieku, w ramach ambitnego programu rozwoju miasta, który opracował prof. Jan Rakowicz, przy ul. Stanisława Małachowskiego zrealizowano budowę dwóch obiektów bankowych:

• Bank Polski – w czasie II wojny światowej funkcjonował jako Bank Rzeszy, po wojnie przekształcił się w Bank Śląski, a obecnie znany jest jako ING. Ten bank zbudowany według projektu architekta Mariana Lalewicza, nawiązuje do architektury klasycyzmu akademickiego,
• Bank Handlowy w Warszawie – jego konstrukcja składa się z dwóch części: niższej, pochodzącej z 1908 roku, oraz dobudowanego gmachu w stylu eklektycznym, w którym mieści się sala operacyjna banku. Więcej informacji na ten temat można znaleźć pod linkiem Bank Handlowy w Warszawie.

W latach 70. XX wieku część starej zabudowy została wyburzona, a w tym czasie rozpoczęto również budowę linii tramwajowej. Warto zaznaczyć, że okolice obu banków przy ulicy zachowały się w niemal niezmienionym stanie od lat 30. XX wieku. Spośród kamienic, które przetrwały, szczególnie wyróżniają się dwie, które posiadają ozdobne fasady z charakterystycznymi dla secesji ornamentami – znajdują się one pod adresami Małachowskiego 9 i 32.

W 2015 roku, za sprawą sosnowieckiego aktywisty Rafała Sicińskiego, zapoczątkowano akcję ożywienia śródmieścia, znaną pod hasłem „Wpadaj na Małacha”. Równocześnie w tym samym roku przeszła rewitalizację jedna z trzech skwerów. Dodatkowo, w 2021 roku rozpoczęła się gruntowna przebudowa ulicy, obejmująca odcinek od skrzyżowania z ulicą Kościelną oraz Ignacego Mościckiego, aż do 3 Maja. W wyniku tych prac, zrewitalizowano 400-metrowy odcinek drogi.

W realizacji pierwszego etapu projektowych działań brała udział firma Silesia Invest z Gliwic, działająca na zlecenie spółki Tramwaje Śląskie S.A.. W działaniach zawarto m.in. wymianę torowiska tramwajowego oraz infrastruktury zasilającej trakcję. Na skutek dalszych prac cząstkowych, które obejmowały m.in. wymianę nawierzchni, zmieniono także organizację ruchu, przekształcając ulicę w obszar restauracyjny w formie deptaku.

Zabytki

Na ulicy Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu można napotkać szereg interesujących historycznych obiektów i miejsc.

• wśród nich znajduje się budynek dawnego Banku Handlowego, który powstał w 1908 roku na podstawie projektu architekta Kugora. Budowla, składająca się z dwóch części połączonych łącznikiem (ul. S. Małachowskiego 3), przeszła przebudowę w 1923 roku według opracowania Bolesława Żurkowskiego i została wpisana do rejestru zabytków 15 września 1995 roku (nr rej.: A-1609/95),
• zaraz obok leży zespół zabudowań, który obejmuje gmach dawnego Banku Polskiego oraz dwa budynki mieszkalne (ul. S. Małachowskiego 7), wzniesiony w latach 1922-1924 w stylu neoklasycyzmu. Projekt stworzył Marian Lalewicz, a zespół ten został wpisany do rejestru zabytków 30 kwietnia 1993 roku (nr rej.: A/1529/93),
• na ulicy znajduje się kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 4,
• kamienica mieszkalno-usługowa znajduje się pod adresem ul. S. Małachowskiego 5,
• przy ul. S. Małachowskiego 8 zlokalizowana jest kolejna kamienica mieszkalna,
• secesyjnie zdobiona kamienica mieszkalna stoi przy ul. S. Małachowskiego 9,
• kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 10 także zasługuje na uwagę,
• przy ul. S. Małachowskiego 26 wznosi się kolejna kamienica mieszkalna,
• kamienica z secesyjnymi detalami przy ul. S. Małachowskiego 32,
• przy ul. S. Małachowskiego 34 można odnaleźć kamienicę mieszkalną,
• pod adresem ul. S. Małachowskiego 40 zlokalizowana jest następna kamienica mieszkalna,
• przy ul. S. Małachowskiego 42 znajduje się kolejne mieszkanie,
• natomiast modernistyczna kamienica mieszkalna przy ul. S. Małachowskiego 46 przypomina o ewolucji architektonicznej,
• wreszcie, pod adresem ul. S. Małachowskiego 48 można zobaczyć kamienicę, która datowana jest na XIX wiek.

Inne ważniejsze obiekty

W tej części omówimy ważniejsze obiekty zlokalizowane w pobliżu ulicy Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu, które przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów.

– Kino Helios – to miejsce, które znajduje się na skrzyżowaniu ulic Ignacego Mościckiego, Kościelnej oraz S. Małachowskiego. Budynek ten charakteryzuje się wkomponowaną elewacją „domu z kamienia”, który został wzniesiony w 1860 roku, lecz rozebrany w 2002. To ciekawy element architektoniczny wpisany w otoczenie ul. Małachowskiego.

– Biurowiec – położony pod adresem ul. S. Małachowskiego 1, wcześniej funkcjonował jako siedziba Urzędu Telekomunikacji, a następnie był wykorzystywany przez Telekomunikację Polską oraz Orange. Budynek ten odgrywa ważną rolę w lokalnej infrastrukturze biurowej.

– Urząd Miejski w Sosnowcu – znajdujący się przy ul. S. Małachowskiego 3, to biuro, które obejmuje Wydział Rozwoju i Przedsiębiorczości oraz Straż Miejską. Do końca listopada 2023 roku w tym obiekcie działał również Wydział Komunikacji, co czyni go istotnym punktem administracyjnym w mieście.

Wpadaj na Małacha

W 2015 roku z inicjatywy sosnowieckiego aktywisty Rafała Sicińskiego zainicjowano akcję mającą na celu ożywienie centrum miasta. Działanie pod nazwą „Wpadaj na Małacha” miało na celu przyciągnięcie restauratorów oraz właścicieli lokali rozrywkowych do otwierania punktów gastronomicznych i rozrywkowych właśnie w tej części Sosnowca.

Projekty w ramach tego przedsięwzięcia obejmowały m.in. utworzenie strefy letnich ogródków oraz przebudowę samej ulicy, w celu wprowadzenia strefy pieszej. Już od 2016 roku, w okresie letnim, ulica ta jest częściowo wyłączona z ruchu, a przestrzeń parkingową zajmują atrakcyjne ogródki letnie, które przyciągają mieszkańców i turystów.

Od momentu rozpoczęcia akcji organizowane są różnorodne imprezy i koncerty, które wzbogacają ofertę kulturalną tej ulicy. Wśród większych wydarzeń znajdują się: „Urodziny Małachowskiego”, „Sosnowiecki Oktoberfest” oraz „Narodowe czytanie na Małachowskiego”. Inicjator przedsięwzięcia złożył również wnioski o dofinansowanie z Budżetu Obywatelskiego na przebudowę ulicy.

W 2019 roku ogłoszono plan przebudowy układu drogowego, która miała zostać zrealizowana podczas remontu torowiska. Operacje budowlane rozpoczęły się 1 lutego 2021 roku. Dzięki podjętym działaniom, od 11 marca 2024 roku ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu stała się oficjalnym deptakiem. Nowe regulacje wprowadzają szlabany, które ograniczają wjazd samochodów do znacznej części tego obszaru.

---

Oceń: Ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu

---