Cerkiew Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu

---

Historia

Rozpocznijmy od zrozumienia, kiedy zrodziła się idea wzniesienia cerkwi. Pierwsze myśli o budowie pojawiły się w 1887 roku. W ramach tej inicjatywy zorganizowano składkę wśród przemysłowców z Sosnowca i Łodzi. Do osób zaangażowanych w ten projekt należeli wybitni przedstawiciele lokalnych elit, tacy jak bracia Oscar i Franz Schönowie, Heinrich Dietel, Konrad Gamper oraz Kunitzy. Większość z nich była ewangelikami bądź wyznawcami religii mojżeszowej, co miało na celu utworzenie dobrych relacji z rosyjską administracją.

Pod wybór działki, która została przyznana bezpłatnie przez Kolej warszawsko-wiedeńską, udało się zrealizować pomysł, który wcześniej planowano. 15 sierpnia 1888 roku symbolicznie położono kamień węgielny, a zaledwie kilka miesięcy później, 28 listopada 1889 roku, świątynia została poświęcona przez biskupa lubelskiego Flawiana. Patronkami nowej cerkwi zostały święte: Wiera, Nadieżda i Liubow’, córki św. Zofii, męczennice z czasów Hadriana.

Choć budowa przebiegała w zaskakująco szybkim tempie, niestety miało to wpływ na jakość wykonania obiektu. Początkowo modlitwy w cerkwi odbywały się dzięki księżom z pobliskich parafii, takich jak Maczki, Olkusz oraz Częstochowa. Jednakże już w kwietniu 1890 roku zatrudniono pierwszego proboszcza, którym został Joanna Wasiliewicz Lewicki, pochodzący z Kalwarii w Podlaskiem.

Historyczny moment miał miejsce 16 maja 1890 roku, gdy arcybiskup warszawsko-chełmski Leoncjusz formalnie zatwierdził utworzenie samodzielnej parafii przy cerkwi pod wezwaniem Świętych Wiery, Nadieżdy, Ljub’wi oraz ich matki Zofii. Nowo powstała parafia obejmowała wówczas powiat będziński, a także lokalne instytucje takie jak sztab straży granicznej oraz urzędników celnych.

W pobliżu świątyni zbudowano dom parafialny, który stał się siedzibą duchownego, a także osobny domek dla starosty cerkiewnego. Obecnie cerkiew stanowi częśćparafii Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu, wchodzącej w skład diecezji łódzko-poznańskiej. Parafia ta jest jedną z nielicznych placówek prawosławnych w województwie śląskim, obejmującą obszar południowej części regionu, w tym aglomerację katowicką, Bielsko-Białą oraz Rybnik. Dzisiaj proboszczem jest ks. Mikołaj Dziewiatowski.

Nie sposób pominąć również wydarzenia z 16 marca 2014 roku, kiedy to w tej historycznej świątyni miały miejsce pierwsze w jej dziejach święcenia kapłańskie.

Architektura

Cerkiew, która została zrealizowana z cegły oraz kamienia, charakteryzuje się podziałem na pięć wyraźnych części. W centralnym punkcie budowli znajduje się ośmiobok, z którego jednej strony wspiera go wieża, natomiast z drugiej można zauważyć prezbiterium. Dominującą cechą architektoniczną jest kopuła znajdująca się w środkowej partii świątyni, jednak widoczna jest jedynie od wnętrza, ponieważ całość wieńczy cebulasty hełm.

Do cerkwi prowadzi wejście, które przybiera formę frontonu o kształcie oślego grzbietu. Geometrycznie oparty jest on na dwóch kolumnach gruszkowatych, które są wyraźnie oddzielone od samego muru. Taki projekt tworzy efekt „dwuwarstwowości”, co dodaje wyjątkowego charakteru budowli.

Wnętrze cerkwi, w przeciwieństwie do zewnętrznego wyglądu, nosi znamiona okcyndentalizacji, bowiem jest jasne oraz utrzymane w klasycystycznym stylu. Na szczególną uwagę zasługuje dębowy ikonostas, który ma wymiary 4,7 x 7 m. Jego twórcą był artysta z Moskwy, Kławdij Lebiediew, natomiast fundatorami byli bracia Schön. Ikonostas także wykazuje wpływy zachodniej sztuki, szczególnie wyraźne w stylu wykorzystywanych ikon. Warto zaznaczyć, że Częstochowska Ikona Matki Bożej, umieszczona w kiocie po lewej stronie ołtarza, jest darem kolejarzy z Częstochowy.

Od roku 2017 w cerkwi znajduje się ikona patronek, która została stworzona na Athos i zawiera relikwie Świętych Wiary, Nadziei, Miłości oraz ich matki Zofii. Relikwie te zostały sprowadzone z Rzymu do sosnowieckiej świątyni w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku.

Warto również dodać, że cerkiew została wpisana do rejestru zabytków 10 października 1980 roku pod numerem A-1242/80, który obecnie jest aktualny jako A/831/2021.

---

Oceń: Cerkiew Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii w Sosnowcu

---