Zamek Sielecki

---

Architektura

O historii tej wyjątkowej budowli można powiedzieć wiele, ponieważ pierwotnie była to fortaliczna konstrukcja obronna. W 1620 roku przekształcono ją w układ czteroskrzydłowy, wzbogacając o narożne wieże, co mogło wiązać się z wykorzystaniem pozostałości wcześniejszej zabudowy.

Wzniesiony z łamanego kamienia wapiennego oraz cegły, zamek stanowi piętrową i podpiwniczoną strukturę. Po tragicznym pożarze, do jakiego doszło w 1824 roku, przystąpiono do odbudowy budowli w 1832 roku, jednak nie obyło się bez znaczących zmian. W wyniku przebudowy rozebrano wschodnie skrzydło z bramą wjazdową, a dodatkowo zasypano otaczające fosy.

Bez względu na wprowadzone modyfikacje, pierwotny obronny charakter budynku jest nadal widoczny. Ukształtowanie bryły zdradza jego historyczne przeznaczenie: cztery narożne wieże oraz ryzality, które przedłużają boczne skrzydła, tworzą dynamiczną sylwetkę budowli.

Dzisiaj mamy do czynienia z trójskrzydłową budowlą, której plan przypomina podkowę i otwiera się na wewnętrzny dziedziniec. W północnym skrzydle, na pierwszym piętrze, znajduje się dawna kaplica, pokryta sklepieniem kolebkowym, ozdobionym lunetami oraz geometryczną dekorację stiukową. Dachy całej struktury są dwuspadowe, pokryte blachą, z charakterystycznymi hełmami baszt w formie namiotowej. Kaplica natomiast wyróżnia się czterospadowym dachem, zwieńczonym baniastą wieżyczką z ośmioboczną latarnią.

Historia

Historia budowy zamku Sieleckiego nie jest do końca znana. W przeszłości sądzono, że został wzniesiony w 1620 roku, jednak po przeprowadzeniu badań archeologicznych i kwerend w archiwach okazało się, że jego początki mogą sięgać nawet XV wieku. W 1620 roku Sebastian Minor, dziedzic herbu Półkozic, zakończył budowę nowego obiektu o czworobocznym kształcie, z dziedzińcem po środku. Użytkowanie zamku z tamtego okresu zostało udokumentowane w inwentarzach z lat 1665 i 1719. Kolejnymi gospodarze, którzy administrowali Sielcem, byli Modrzewscy oraz Tęgoborscy.

W czasach panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zamek przeszedł w ręce pułkownika Michała Żulińskiego, a następnie znalazł się w posiadaniu szambelana Jordana Stojewskiego, który w 1802 roku sprzedał go pruskiemu generałowi Christianowi Ludwigowi Schimmelpfennig von der Oye. Po jego zgonie, 21 lipca 1812 roku, jego wdowa Johanna Elisabeth w 1814 roku wraz z synem Ludwikiem, oficerem pruskim, przekazała zamek księciu pszczyńskiemu Ludwikowi Anhalt-Coethen von Pless. W 1824 roku gmach doznał pożaru, co skutkowało koniecznością jego odbudowy na podstawie planów Józefa Heintza. W wyniku prac budowlanych zburzono wschodnie skrzydło i zasypano fosy, uzyskując nowy, otwarty dziedziniec.

W 1841 roku kontynuowano przebudowę zamku przez hrabinę Charlotte von Stolberg-Wernigerode zum Hochberg. Obiekt zakupił w 1856 roku hrabia Andrzej Renard z Strzelec Opolskich dla swojego syna Jana Renarda, który był konsulem pruskim w Wiedniu. Po jego śmierci w 1874 roku zamek przeszedł w ręce jego spadkobierców oraz związanej z nimi spółki Gwarectwo „Hrabia Renard”, która zarządzała nim aż do wybuchu II wojny światowej. Po 1945 roku zamek stał się siedzibą administracyjną kopalni „Sosnowiec” oraz tymczasowej instytucji Muzeum Górnictwa.

Od 1980 roku nowy właściciel, Zjednoczone Huty Szkła Gospodarczego i Technicznego „Vitropol”, przekształcił zamek w Centralną Wzorcownię Szkła Współczesnego po przeprowadzeniu generalnego remontu. W 1982 roku eksponaty wzorcowni trafiły do nowootwartego Muzeum Szkła Współczesnego. Po 1990 roku zamek został zaadaptowany na salę ślubów Urzędu Stanu Cywilnego w Sosnowcu oraz kompleks konferencyjny. W 1995 roku z powodu złego stanu technicznego budynku zamknięto go dla jakiejkolwiek działalności. Rada Miejska w Sosnowcu w 1999 roku podjęła decyzję o renowacji zamku, którą zakończono w 2002 roku. W tym samym roku powstała instytucja Sosnowieckie Centrum Sztuki-Zamek Sielecki, odpowiedzialna za organizację wydarzeń kulturalnych. Prace remontowo-konserwatorskie były kontynuowane w 2015 roku, a ich celem była konserwacja polichromii oraz eksponowanie odkrywek archeologicznych znajdujących się pod podłogą wieży.

Kalendarium

• 1361 – Abraham z Goszyc z synem Markiem sprzedali dobra w Sielcu staroście sandomierskiemu Ottonowi z Pilczy herbu Topór,
• 1384 – umiera Otton z Pilczy herbu Topór,
• 1403 – pierwsza informacja o obiekcie obronnym w Sielcu,
• 1430–1434 – konflikt sąsiedzki pomiędzy Bodzantą z Sielca herbu Szeliga a Mikołajem Siestrzęcem herbu Kornic, słynnym burgrabią będzińskim,
• 1430 – wzmianka o istnieniu fortalicjum,
• 1465 – właścicielem fortalicjum zostaje królewski dworzanin Jakub Duch z Dębna,
• 1487 – dobra sieleckie w ramach odzyskiwania królewszczyzn zostały wykupione od Grzegorza z Morawicy i przeszły na własność króla Kazimierza Jagiellończyka,
• 1567 – właścicielem Sielca zostaje Walenty Minor,
• 1620 – Sebastian Minor z Przybysławic herbu Półkozic, dziedzic Sielca i Obichowa, kończy budowę na zamku czterech murowanych skrzydeł z wieżyczkami narożnymi,
• koniec XVIII wieku – zamek trafia w ręce pułkownika Michała Żulińskiego, a następnie do szambelana dworu króla polskiego Jordana Stojewskiego,
• 1824 – pożar zamku,
• 1832 – odbudowa zamku po pożarze,
• 1856 – dobra sieleckie wraz z zamkiem kupił hrabia Andrzej Renard dla syna Jana. Przebudowa zamku, zburzenie skrzydła wschodniego, zasypanie fos,
• 1884 – na zamku mieści się siedziba spółki górniczej rodziny Renard,
• 1977 – zamek przeszedł na własność Zjednoczonych Hut Szkła Gospodarczego „Vitropol” i został przeznaczony na siedzibę Muzeum i Centralną Wzorcownię Szkła Polskiego,
• 1977–1980 – generalny remont zamku,
• 1981–1995 – siedziba Muzeum Szkła Współczesnego,
• 1994 – zniszczony zamek przejęło miasto, rozpoczęto remont,
• 1999–2002 – remont zamku i nadanie mu obecnego wyglądu,
• 2002 – na zamku zaczyna działalność Sosnowieckie Centrum Sztuki-Zamek Sielecki.

---

Oceń: Zamek Sielecki

---