Parafia Ewangelicko-Augsburska w Sosnowcu

---

Historia

Religia luteranizmu zyskała uwagę w Krakowie natychmiast po ogłoszeniu 95 tez przez Marcina Lutra. Jednak do Małopolski nie dotarła od razu. Zainteresowanie religiami ewangelickimi na obszarze Zagłębia Dąbrowskiego zaczęło rosnąć na przełomie XVIII i XIX wieku. To wtedy, po III rozbiorze, ziemie te zostały przyłączone do Królestwa Pruskiego, tworząc Nowy Śląsk.

W tym okresie zaczęli przybywać do regionu zachodni fachowcy, których znacząco brakowało w rozwijającym się przemyśle górniczym. Wkrótce zasoby kapitału, zwłaszcza ze strony niemieckiej i francuskiej, odegrały kluczową rolę w rozwoju Zagłębia.

W 1840 roku miało miejsce pierwsze nabożeństwo ewangelickie, które odbyło się w zamku w Będzinie. Osobą prowadzącą był pastor przybywający z Tarnowskich Gór. Około tego samego czasu w Zagłębiu mieszkało około 430 ewangelików, w tym 128 górników, którzy zostali sprowadzeni w 1838 roku z Saksonii. Jego przybycie umożliwiło stworzenie wspólnoty parafialnej, początkowo jako filii Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Tarnowskich Górach.

Dwa lata później, w 1842 roku, filiał przemianowano na Będzin-Dąbrowa, a następnie włączono do Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wieluniu. Nabożeństwa odprawiano w prywatnych domach oraz w siedzibie Zarządu Górniczego Zachodniego Okręgu Przemysłowego. W Będzinie powstała również kaplica ewangelicka.

Kolejna zmiana miała miejsce w 1853 roku, kiedy to filiał nazwany Dąbrowa został włączony do Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie pastor Ludwik Müller rozpoczął regularne odprawianie nabożeństw. W miarę wzrostu liczby wiernych, decyzja o przeniesieniu się do silnie rozwijającego się zboru w Sosnowcu stała się nieuchronna.

W 1882 roku ewangelicy z Dąbrowy wznieśli w swojej miejscowości kościół oraz założyli cmentarz. Przynajmniej 10 tysięcy zborowników zamieszkiwało wówczas istniejący region.

Do Sosnowca ewangelicy zaczęli masowo docierać razem z przemysłowcami, z głównym liderem, Heinrichiem Dietelem, który zadbał o ich potrzeby religijne. Wkrótce po przybyciu, wygospodarował pomieszczenia w swej nowo wzniesionej fabryce w Pogoni na potrzeby nabożeństw, które w miarę niezbędności prowadził pastor Ludwik Müller.

W 1882 roku Dietel założył szkołę kantoratową, gdzie odprawiano nabożeństwa. Następnie w 1886 roku przeznaczył jedną z hal fabryki przędzalni czesankowej do tego celu, a w 1888 roku zrealizował rozbudowę pomieszczenia, co umożliwiło konsekrację nowego kościoła.

Równocześnie, w 1888 roku, przywrócono filiał Dąbrowa do Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kielcach. Po sprowadzeniu do Sosnowca pastora Eugeniusza Uthke w 1893 roku nabożeństwa rozpoczynały się w niemieckim języku, a kazanie było głoszone po polsku.

W późniejszych latach ewangelicy zdecydowali się na rozszerzenie działalności, fundując cmentarz w Sosnowcu jako część cmentarza wielowyznaniowego, na który skierowali strumień finansowych datków, wspierając działania ewangelickich przedsiębiorców, takich jak Heinrich Dietel. W 1911 roku liczba ewangelików wynosiła około 11.650.

Nowo erygowaną parafię w Sosnowcu ustanowiono w 1922 roku, obejmującą filię Dąbrowa, która w tym czasie funkcjonowała jako Dąbrowa Górnicza. Rok później na stanowisko proboszcza został wybrany pastor Jerzy Tytz. Po II wojnie światowej kościół w Dąbrowie Górniczej przeszedł na własność katolików.

W 1945 roku, ks. Edward Dietz zamieszkał w plebanii w Sosnowcu, organizując życie kościelne na nowo, lecz jego wyjazd do Sopotu w 1946 roku wykreował nowe wyzwania. Duszpasterstwo w Sosnowcu było kontynuowane przez ks. Gustaw Gerstenstein, który mieszkał w pobliskich Szopienicach.

Po zakończeniu rządów Katolickiej Władzy, cmentarz ewangelicki w Dąbrowie Górniczej zlikwidowano, a szczątki przeniesiono na cmentarz ewangelicki w Sosnowcu. Na tym terenie planowano budowę instytucji publicznych, jednak żadna z inwestycji nie została zrealizowana. Spoczywają tam liczne postacie, w tym m.in. Heinrich Dietel oraz Konstanty Ćwierk, oraz księża ewangeliccy, tacy jak Eugeniusz Uthke i Jerzy Tytz.

Kościoły i kaplice

W Sosnowcu znajduje się kilka istotnych miejsc związanych z tradycją ewangelicko-augsburską. Najważniejszym z nich jest kościół św. Jana Ewangelisty, który pełni funkcję głównej świątyni w tej parafii.

Kolejnym interesującym obiektem jest kaplica na cmentarzu parafialnym, usytuowana przy ulicy Smutnej 6. Miejsce to jest ważnym punktem dla lokalnej społeczności oraz stanowi świadectwo religijnego dziedzictwa regionu.

Warto również wspomnieć o ewangelicko-augsburskim kościele św. Barbary w Dąbrowie Górniczej, który w swoim czasie pełnił funkcję parafialną między 1882 a 1922 rokiem, a po tym okresie został przekształcony w kościół filialny, by ostatecznie, od 1945 roku, przejść w ręce Kościoła rzymskokatolickiego.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Sosnowcu

---