Konstanty Ćwierk

---

Życiorys

Życiorys Konstantego Ćwierka jest na pewno złożonym i fascynującym tematem, mimo że nie jest aż tak szeroko doceniany. W Archiwum Państwowym w Katowicach oraz w archiwum rodzinnym można znaleźć szereg cennych dokumentów, które przybliżają postać tego pisarza. Wiele z tych materiałów zostało udostępnionych podczas konferencji naukowej o tematyce prasowej, która miała miejsce w 2003 roku na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. Warto podkreślić, że jedną z działaczek, która dbała o pamięć o Konstantym, była jego synowa, Maria Ćwierk.

Dzieciństwo

Konstanty Ćwierk urodził się w rodzinie o skromnych warunkach, jego ojciec Paweł był cieślą górniczym, natomiast matka Emilia prowadziła dom. Niestety, informacje na temat jego rodziców i wczesnych lat życia są bardzo ograniczone. Nie istnieją dokumenty lub wspomnienia, które mogłyby wyjaśnić okoliczności jego przyjęcia do rodziny Lange, która zaopiekowała się nim po śmierci rodziców. Istnieje przypuszczenie, że Konstanty stał się sierotą w dzieciństwie, jednak szczegóły tej sytuacji pozostają nieznane.

Szkoła i pierwsza praca

Około roku 1905, Konstanty rozpoczął edukację w prywatnej szkole fabrycznej w Sosnowcu. Tamże, jego wyniki były imponujące – z wyjątkiem języka niemieckiego, z każdego przedmiotu uzyskiwał wysokie oceny. Po ukończeniu tego etapu nauki, kontynuował edukację w czteroklasowej męskiej szkole handlowej. W trakcie ostatniego roku nauki, rozpoczął swoją pierwszą pracę jako korektor w „Kurierze Zagłębia”. Jego talent i wrażliwość literacka szybko zostały dostrzeżone przez współpracowników i zwierzchników.

Konstanty podejście do pracy w „Kurierze” było pełne szacunku, traktował ją jako właściwą szkołę dziennikarstwa, po której miał nadzieję korzystać w przyszłości w swojej karierze zawodowej.

Warszawska przygoda

Jednakże marzenia o byciu dziennikarzem szybko ustąpiły miejsca zamiłowaniu do aktorstwa. W swoim liście do przyjaciela podkreślał, jak bardzo pragnie występować na scenie. W końcu, w grudniu 1912 roku ich realizacja stała się możliwa, gdy Konstanty wyjechał na studia do warszawskiej szkoły dramatycznej, znajdującej się przy Teatrze Wielkim. Pomimo satysfakcji z nauki, wybuch I wojny światowej zmusił go do powrotu do Zagłębia. Na jego dalszy rozwój artystyczny studiowanie w Warszawie miało ogromny wpływ, umożliwiając mu poznanie wielu interesujących ludzi oraz artystów.

Teatr

Po powrocie do Sosnowca, Konstanty nie zrezygnował z artystycznych dążeń. Nawiązał współpracę z amatorskim zespołem teatralnym, który zainicjowała Aniela Zarębska. Zespół, którego członkowie mieli różne stopnie doświadczenia, wystawiał ciekawe spektakle w kinie „Sfinks”. W tej grupie Konstanty często brał udział w premierach jako aktor oraz w doborze repertuaru.

W okresie tym bywalo grane wiele utworów, w tym wybitne komedie i operetki, co przyczyniło się do popularyzacji tego teatru.

Miłość

Na łonie tej społeczności artystycznej Konstanty poznał Antoninę Zofię Kowalską, która odegrała istotną rolę w jego życiu. Zofia, pochodząca z Łukowa, znalazła się w Sosnowcu w dzieciństwie, a w teatrze pełniła liczne obowiązki. Ich relacja rozpoczęła się w 1915 roku, a dokładnie w ramach przygotowań do benefisu, który odbył się na ich cześć. W dniu benefisu wystawiono sztukę „Ulicznik paryski”, a młodzi aktorzy otrzymali także pierścionki zaręczynowe od kolegów z zespołu.

Praca w szkole

Po zawarciu małżeństwa, Konstanty przez krótki czas występował w teatrze, jednak ze względu na niskie wynagrodzenie musiał porzucić tę działalność. 24 czerwca 1916 roku uzyskał uprawnienia pedagogiczne, a niedługo po tym znalazł zatrudnienie w Szkole Realnej w Sosnowcu, gdzie prowadził zajęcia z gimnastyki i języka polskiego.

Wyjazd z Sosnowca

Niedługo po narodzinach pierwszego dziecka, Justyny Marias, Konstanty podjął współpracę z miejscowym dziennikiem „Iskra”, gdzie publikował swoje utwory literackie. W obliczu trudności finansowych, cała rodzina wyjechała z Sosnowca do Gniazdowa, gdzie Konstanty objął stanowisko kierownika i nauczyciela w szkole. Tam zorganizował kursy dla dorosłych oraz amatorski teatr, co znacznie wpłynęło na jego społeczny status w nowym miejscu.

Kariera dziennikarska

Po powrocie do Sosnowca, Konstanty wrócił do nauczania, jednak jego ambicja dziennikarska wkrótce go pokierowała w stronę pracy w „Głosie Pracy”. W 1921 roku objął stanowisko redaktora naczelnego, angażując się w działalność społeczną, co zaowocowało nawiązaniem współpracy z prominentnymi politykami, takimi jak Wojciech Korfanty oraz Teodor Kubina.

Radio

W 1936 roku, w wyniku działań Ignacego Bereszki, Konstanty miał możliwość zaangażować się w działalność radiową. Jako redaktor radiowy, stworzył program, który szybko zdobył dużą popularność wśród słuchaczy.

Działalność społeczna

W dwudziestoleciu międzywojennym Konstanty oraz Zofia, aktywnie zaangażowani w działania na rzecz społeczeństwa, zakładali różnorodne organizacje charytatywne i odnawiali lokalne instytucje kulturalne. Dzięki nim powstało w Sosnowcu Towarzystwo im. Świętej Zyty oraz biblioteka dla Macierzy Szkolnej, w której gromadzono wiele wartościowych książek.

II wojna światowa

Wyjątkowy okres II wojny światowej przyniósł szereg niepewności. Po wybuchu wojny Konstanty w obawie przed aresztowaniem uciekł z Sosnowca, jednak powrócił wkrótce. 1 maja 1940 roku został aresztowany przez gestapo, co zapoczątkowało jego tragiczne losy w obozie.

Obóz koncentracyjny

W obozie, mimo ciężkich warunków egzystencji, Konstanty zaangażował się w życie kulturalne, stając się inspiracją dla innych więźniów. Pisząc i recytując wiersze, stał się głosem mieszkańców obozu, utrzymując ich ducha w skrajnie trudnych okolicznościach. Tam też zyskał szacunek współwięźniów, dzieląc się zasobami jedzenia i otaczając ich opieką oraz wsparciem.

Konstanty Ćwierk odszedł z tego świata 20 sierpnia 1944 roku, pozostawiając niezatarte ślady w pamięci ludzi oraz we wspomnieniach tych, którzy mieli zaszczyt go poznać. Zmarł z powodu gruźlicy i zaawansowanego zapalenia osierdzia, mając niespełna czterdzieści dziewięć lat.

Twórczość

Twórczość Konstanty Ćwierka to bogaty dorobek literacki, który obejmuje ponad tysiąc wierszy, osiem dramatów, kilkanaście nowel i opowiadań, cztery powieści oraz liczne felietony, które pisał dla mediów radiowych i telewizyjnych. Jego wybór wierszy, opublikowany po II wojnie światowej, nosi tytuł „Konstanty Ćwierk – testament regionalnego twórcy i patrioty”, a wstęp do publikacji napisał Robert Podleśny.

W twórczości Ćwierka znalazły się także pogadanki dotyczące historii Zagłębia, a także wywiady i polemiczne felietony podejmujące różnorodne tematy, w tym społeczne, polityczne, kulturalne, moralne oraz filozoficzne. Jego wiersze niezwykle imponowały różnorodnością formy i treści, *oddając realny klimat międzywojennego Zagłębia*, ukazując go z perspektywy dziennikarza, a zarazem wprowadzając elementy lirycznej refleksji nad upływem czasu.

Ćwierk, pisząc o krytycznie ocenianej rzeczywistości, nie tylko dokumentował jej złożoność, ale także przekazywał subtelne uczucia oraz przemyślenia o przyczynach zła i o postawach ludzi wobec różnorakich wyzwań, z jakimi mieli do czynienia. O jego twórczości wyrażano pozytywne opinie, jak na przykład te przedstawione przez Jana Przemsza-Zielińskiego, który mówił:

„Postać Ćwierka jest tak bardzo charakterystycznie zbudowana wewnętrznie, że może on być niejako patronem zagłębiowskiej zgody; jest to człowiek, który odpowiada idei „osoby ponad podziałami”, i to odpowiada w sposób niemal doskonały i perfekcyjny. Był niewątpliwie Konstanty Ćwierk człowiekiem środka, można nawet dodać – „złotego środka”.”

Ćwierk nie tylko wykazywał zrozumienie dla złożoności społecznych, ale również był człowiekiem głęboko wierzącym. Jego wiara stanowiła dla niego inspirację, dawała mu siłę do działania i była fundamentem wartości, którymi kierował się w każdej sytuacji. Michał Kaczmarczyk wskazywał, że humanizm Ćwierka oraz jego wiara w człowieka wynikały z pokornej postawy wobec świata, z oddania idei solidarności i miłosierdzia oraz z akceptacji wartości, które można uznać za podstawę katolickiego personalizmu.

„Humanizm „Szerszenia”, jego wiara w człowieka wyrasta więc przede wszystkim z pokornej postawy wobec świata, z poświęcenia idei solidaryzmu i miłosierdzia, oddania chrześcijańskim normom postępowania, słowem z akceptacji tych wartości, które moglibyśmy nazwać tworzywem katolickiego personalizmu z jego poszanowaniem ludzkiej godności, postulatem budowy autentycznych, „zdrowych” więzi międzyludzkich, koniecznością przeciwstawienia się totalitaryzmowi i wezwaniem do aktywnej walki z przejawami społecznego zła.”

Wyróżnienia

Konstanty Ćwierk w swojej karierze literackiej zdobył szereg istotnych wyróżnień. W roku 1934 jego talent został doceniony w ramach konkursu literackiego czasopisma „Tęcza”, który oceniali wybitni jurorzy: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Karol Hubert Rostworowski oraz Ludwik Hieronim Morstin. To wyróżnienie z pewnością przyczyniło się do umocnienia jego pozycji w środowisku literackim.

W roku 1938 uzyskał Srebrny Wawrzyn Akademicki, przyznany mu za „szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”. Decyzję o przyznaniu tej nagrody podjął minister 5 listopada 1938 roku, na wniosek Polskiej Akademii Literatury. Co ciekawe, Konstanty Ćwierk był jedynym laureatem z terenu Zagłębia i Śląska. Jego dyplom został podpisany przez znane osobistości, w tym Leopolda Staffa, Juliusza Kaden-Bandrowskiego oraz Wacława Sieroszewskiego.

Upamiętnienie

Wydawnictwo Wydziału Kultury, Sportu i Rekreacji Urzędu Miejskiego w Sosnowcu podjęło znaczącą inicjatywę, publikując książkę zatytułowaną „Konstanty Ćwierk – testament regionalnego twórcy i patrioty”, której wybór wierszy oraz wstęp stworzył Robert Podleśny.

Na cześć twórcy, imię Konstantego Ćwierka nosi Stowarzyszenie Artystyczno-Edukacyjne, którego siedziba znajduje się w Sosnowcu.

W roku 2005, w związku z obchodami 110. rocznicy narodzin Konstantego Ćwierka, w dniu 21 listopada miała miejsce uroczystość, podczas której skwer przy ulicy Dęblińskiej w Sosnowcu otrzymał nazwę „Plac imienia Konstantego Ćwierka”.

Z okazji 120. rocznicy urodzin tego pisarza, Miejska Biblioteka Publiczna im. Gustawa Daniłowskiego oraz Stowarzyszenie Artystyczno-Edukacyjne organizowały Konkurs im. Konstantego Ćwierka pod hasłem „Zagłębie Dąbrowskie ma głos”. Biblioteka podejmuje także inne działania mające na celu upamiętnienie twórczości tego znakomitego pisarza.

---

Oceń: Konstanty Ćwierk

---