Jędrzej Giertych

---

Życie prywatne

Jędrzej Giertych był osobą z bogatym życiorysem, jako syn Franciszka, inżyniera i właściciela fabryki w Sosnowcu, oraz Janiny z Albrechtów, córki Andrzeja, który zmarł w 1944 roku. Już jako piętnastoletni chłopiec angażował się w rozbrajanie wojsk austriackich w Kielcach. W czasie wojny polsko-bolszewickiej, w 1920 roku, ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie podczas Bitwy Warszawskiej doznał ran.

W latach 1921–1926 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, a w 1925 roku uzyskał dyplom w warszawskiej Szkole Nauk Politycznych. Jego działalność w życiu zawodowym była ściśle związana z polityką.

17 lutego 1931 roku zawarł związek małżeński z Marią z Łuczkiewiczów, córką Włodzimierza, lwowskiego sędziego. Para doczekała się dziewięciorga dzieci, z których dwie córki podjęły życie zakonne. Starsza z nich jest felicjanką i dyrektorką szkoły średniej dla dziewcząt w Mississauga, znajdującej się w Kanadzie; młodsza jest klawerianką, działającą w zgromadzeniu powołanym przez błogosławioną Marię Teresę Ledóchowską w Maastricht w Holandii. Z jego dzieci Małgorzata, Aleksandra i Barbara są znanymi polskimi publicystkami i aktywistkami. Najstarszy syn, Maciej, stał się profesorem fizjologii drzew, a później zaangażował się w politykę, kontynuując dziedzictwo swojego ojca. Jego wnuk, Jędrzeja i syn Macieja, to Roman Giertych.

Jędrzej Giertych zmarł 9 października 1992 roku w Londynie. Jego ostatni spoczynek znajduje się na cmentarzu Parafii Wszystkich Świętych w Kórniku, w sektorze 4-1-26.

Harcerstwo

W czasie swojego okresu studiów Jędrzej Giertych aktywnie angażował się w działalność Wydziału Polskich Drużyn Harcerskich, który działał poza granicami kraju. Rozpoczął od roli współpracownika, by ostatecznie zostać kierownikiem tego wydziału w Głównej Kwaterze Związku Harcerstwa Polskiego. Jego praca obejmowała utrzymywanie kontaktów korespondencyjnych, organizowanie obozów w kraju dla młodzieży polonijnej, a także wizytowanie oraz zakładanie nowych drużyn harcerskich w różnych środowiskach polonijnych i współpracę z innymi organizacjami młodzieżowymi.

Giertych był współzałożycielem Harcerstwa Polskiego w Czechosłowacji oraz Związku Młodzieży Polskiej w Prusach Wschodnich. Otworzył wiele nowych drużyn we Francji, szczególnie w Lotaryngii. Szczególną troską otaczał harcerstwo polskie na terenie niemieckim, w szczególności na Śląsku Górnym, Opolskiem, we Wrocławiu, Pomorzu Środkowym, Warmii oraz Mazurach. Brał czynny udział w międzynarodowych zlotach i spotkaniach skautowych, gdzie zyskał bliskie kontakty z łużyckimi działaczami narodowymi, stając się rzecznikiem polskiej pomocy kulturalnej dla Łużyc.

Giertych był również autorem wielu artykułów, które od 1922 roku były publikowane w „Kurierze Warszawskim”, poświęconych tematyce Łużyc oraz Śląska, Warmii i Mazur. W czasie swojej kariery został członkiem Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Łużyc oraz Towarzystwa Przyjaciół Słowian, a także pełnił funkcję sekretarza Komitetu Budowy Pomnika F. Chopina.

W 1926 roku, w czasie zamachu majowego, z grupą 80 harcerzy zgłosił się do wojska, aby wspierać legalny rząd. W 1929 roku opublikował swoją pierwszą książkę, zbiór gawęd harcerskich zatytułowany: „My, nowe pokolenie!”, którego drugie wydanie w 1937 roku zostało wzbogacone o list prymasa Polski, Augusta Hlonda.

W styczniu 1931 roku Giertych został attaché kulturalnym w polskim konsulacie w Olsztynie, odrzucając wcześniejsze propozycje pracy w konsulacie we Frankfurcie nad Menem oraz w poselstwie w Teheranie. Wydarzenie to zbiegło się z ograniczeniem jego zaangażowania w działalność harcerską. Mimo to, kontynuował pracę instruktorską i wychowawczą przez jeszcze rok.

Ostatecznie zdecydował się poświęcić całkowicie karierze politycznej, przystępując do Obozu Narodowego, co zakończyło jego działalność w apolitycznym harcerstwie.

Polityka

W latach 1927–1932 Jędrzej Giertych pełnił funkcję w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Podczas swojej pracy, w 1930 roku, napisał książeczkę propagandową, w której argumentował polskie racje dotyczące tzw. „korytarza”. Publikacja ta została wydana w trzech językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim, a autor posłużył się pseudonimem Adam Tomas, tytułując ją „The Polish Corridor and Peace”. Z kolei w 1931 roku Giertych objął stanowisko attaché konsularnego w Olsztynie, który wówczas nosił niemiecką nazwę Allenstein. Rok później został usunięty z MSZ i zaangażował się w działalność polityczną w Obozie Wielkiej Polski oraz Stronnictwie Narodowym, do którego władz przystąpił w 1935 roku.

W swojej publicystyce, publikowanej w dzienniku „Głos Narodowy”, Giertych wyrażał silne poglądy antysemickie i oskarżał Żydów o stworzenie domniemanego spisku, mającego na celu zdobycie władzy przez infiltrację instytucji państwowych. W jednym z jego tekstów czytamy: „Idźmy wciąż dalej i dalej w naszej walce z Żydami. Po zdobyciu straganów i sklepów – ruszmy do ataku na hurt, na wytwórnie i fabryki…” (19/05/1938). Oprócz tego, Giertych nawiązywał do ideologii faszyzmu i nazizmu, wśród których starał się umiejscowić swój ruch narodowy. W swojej książce „O wyjściu z kryzysu”, opublikowanej w 1938 roku, porównywał swoje ideologie do tych znanych z krajów zachodnioeuropejskich.

W obronie Polski, Giertych brał udział w kampanii wrześniowej, stacjonując na Helu. Po wojnie został wzięty do niewoli i spędził lata 1939–1945 w niemieckich obozach jenieckich. Przez ten okres podejmował wielokrotnie nieudane próby ucieczki, z których niektóre doprowadziły go do krótkotrwałej wolności. Po wojnie, będąc na emigracji, opisał swoje doświadczenia w książkach takich jak „Wrześniowcy” (1957) i „Europa w Niewoli” (1959), które później wznowiono w Polsce w zmienionych edycjach: „Uciekinier” (2010) i „Ścigany” (2011).

Po zakończeniu II wojny światowej wrócił do kraju, skąd zabrał swoją żonę oraz sześcioro dzieci. Następnie resztę życia spędził w Wielkiej Brytanii, gdzie pracował najpierw fizycznie, a później jako nauczyciel języka francuskiego. Podjął też działania na rzecz publikacji, tworząc własne książki historyczne oraz czasopisma — w tym „Ruch Narodowy” (Londyn 1955–1957) i „Horyzonty” (Paryż 1956–1971, razem z Witoldem Olszewskim). W wydaniach znajdowały się także prace Feliksa Konecznego (Towarzystwo imienia Romana Dmowskiego). Giertych, z chęcią powrotu do Polski, zgłosił gotowość do przyjazdu w 1956 roku, pragnąc wygłosić cykl wykładów mających na celu złagodzenie nastrojów antyradzieckich.

Jednakże, w 1961 roku, został usunięty z emigracyjnego Stronnictwa Narodowego z powodu konfliktu z jego prezesem Tadeuszem Bieleckim, a także oskarżany był o skrajne poglądy i antysemityzm. Warto również dodać, że sprzeciwiał się on opozycji związanej z KOR-em oraz wspierał wprowadzenie stanu wojennego, widząc w nim ochronę przed ewentualną interwencją radziecką.

Na koniec warto zaznaczyć, że w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej informacje na temat Giertycha były objęte cenzurą. Jego nazwisko znalazło się na liście osób całkowicie zakazanych do publikacji. Wytyczne cenzorskie, dotyczące jego osoby, były odnotowane przez Tomasza Strzyżewskiego, który w swojej książce o cenzurze PRL-u zamieścił notę informacyjną z 1975 roku, wskazującą na pełne wyeliminowanie wszelkich wzmiankach o jego twórczości.

Wywód genealogiczny

W tej sekcji przedstawiamy genealogiczny rozwój rodziny Giertych. Jest to szczegółowe zestawienie, które pozwala na lepsze zrozumienie relacji rodzinnych oraz dziedzictwa związane z postacią Jędrzeja Giertycha.

4. Leopold Gertych	_			_		_
	_	_	2. Franciszek Ernest Giertych
5. Ludwika Maria Geilert	_	_		_	_
	_			_	_	1. Jędrzej Giertych
6. Andrzej Albrecht				_	_
	_	_	3. Janina Albrecht	_	_
7. Marianna Saska	_	_		_
	_

Publikacje

Jędrzej Giertych, ceniony polski pisarz i historyk, pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki. Wśród jego licznych prac znajdują się dzieła, które poruszają kluczowe kwestie związane z historią Polski oraz jej politycznym dziedzictwem. Poniżej przedstawiamy wybrane tytuły jego publikacji:

• My Młode Pokolenie (1929),
• Za północnym kordonem: (Prusy Wschodnie) (1934),
• Tragizm losów Polski (1936),
• Hiszpania bohaterska (1937),
• Na szlakach dziejowych Romana Dmowskiego (pod ps. Adama Wiernego) (1939),
• Polityka polska w dziejach Europy (1947),
• Polityka polska w dziejach Europy. Polityka Olszowskiego (1953),
• Wrześniowcy (1957),
• Europa w niewoli (1959),
• U źródeł katastrofy dziejowej Polski: Jan Amos Komensky (1964),
• Kulisy powstania styczniowego (1965),
• Rola dziejowa Dmowskiego (1968),
• W obliczu zamachu na Kościół (1969),
• Polski Obóz Narodowy (1977) (1978),
• Józef Piłsudski 1914–19 (1979–1982),
• Rozważania o Bitwie Warszawskiej 1920-go roku (1984),
• O Piłsudskim (1987),
• Uciekinier (2010).

Każda z tych publikacji wnosi wartościowe spojrzenie na dzieje kraju oraz jego postaci historyczne, które odegrały istotną rolę w kształtowaniu polskiej rzeczywistości. Warto zaznaczyć, że twórczość Giertycha jest znaczącym elementem polskiej literatury i historii.

---

Oceń: Jędrzej Giertych

---