Sosnowiec Główny

---

Ruch pasażerski

W niniejszym fragmencie przedstawione zostaną szczegóły dotyczące ruchu pasażerskiego w Sosnowcu Głównym. W oparciu o dostępne dane, zebrano informacje, które dostarczają nam cennych spostrzeżeń na temat liczby pasażerów oraz rocznej wymiany w tym obszarze.

Rok	Roczna wymiana	Pasażerowie na dobę	Lokalizacja w Polsce
2017	1 170 000	3 200	76
2018	1 200 000	3 300	75
2019	1 420 000	3 900	73
2020	915 000	2 500	66
2021	986 000	2 700	74
2022	1 387 000	3 800	93
2023	1 387 000	3 800	99

Historia

Geneza i powstanie stacji

Początek istnienia sosnowieckiej stacji kolejowej jest związany z budową linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W dniu 25 listopada 1838 roku powołano do życia Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, które rozpoczęło prace nad stworzeniem linii kolejowej łączącej stolicę Polski z Granicą (znaną dzisiaj jako Sosnowiec Maczki; pierwotnie planowano zakończenie budowy w Niwce). Pomimo trudności organizacyjno-finansowych, budowa została zakończona etapami i 5 kwietnia 1848 roku oddano do użytku fragment Ząbkowice – Granica.

Pojawienie się pomysłu połączenia sieci Kolei Górnośląskiej z Koleją Warszawsko-Wiedeńską przez Sosnowiec miało miejsce już w 1854 roku. Było to spowodowane dużym natężeniem ruchu na szlaku przez Granicę, który prowadził dalej do granicy z Cesarstwem Austrii. W wyniku umowy pomiędzy obiema spółkami, w czerwcu 1858 roku rozpoczęto budowę łącznika między tymi dwiema sieciami kolejowymi (na odcinku Ząbkowice – Szopienice poprzez Sosnowiec). Celem tych działań było skrócenie czasu podróży między Cesarstwem Rosyjskim a Królestwem Prus.

Po zakończeniu budowy, 24 sierpnia 1859 roku, uroczyście otwarto połączenie między Ząbkowicami a Katowicami. W momencie uruchomienia połączenia, większość transportu towarowego między Prusami a Królestwem Polskim, zamiast przez Maczki, kierowano poprzez Sosnowiec. Dzięki temu w roku 1868 stacja w Sosnowcu przyjmowała 25 razy więcej towarów oraz 3 razy więcej pasażerów niż stacja Granica. Stacja powstała w pobliżu osady Sosnowice jako istotny węzeł graniczny, sąsiadujący z komorą celną oraz dobrze zorganizowanymi obiektami technicznymi.

Budynek dworca, oddany do użytku w 1859 roku, wzniesiono w stylu neoklasycystycznym, z parterowymi dobudówkami ciągnącymi się wzdłuż peronu. Prawdopodobnie powstał on według projektu włoskiego architekta Henryka Marconiego, a jego plan nawiązywał do Dworca Wiedeńskiego w Warszawie. Dominującymi formami w wyglądzie dworca są klasycyzm. Wewnątrz znajdowały się poczekalnie dla różnych klas pasażerów, pokoje dla VIP-ów, ekspedycja celna oraz restauracja. Oprócz samego dworca zbudowano perony, bocznice, magazyny oraz parowozownię.

W roku 1860 architekt rosyjski A. I. Gornostajew zaprojektował budynki komory celnej po drugiej stronie torów, które rozebrano potem w czasach międzywojennych. Powstanie stacji przyczyniło się do szybkiego rozwoju Sosnowca, co zaowocowało powstawaniem usług publicznych (banki, hotele, sklepy) oraz osiedli mieszkaniowych. To właśnie te zmiany pozwoliły uzyskać prawa miejskie od cara Mikołaja II w 1902 roku. Przed I wojną światową do dworca dobudowano halę główną oraz nowe wejście.

Stacja podczas powstania styczniowego

W czasie powstania styczniowego, w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku, stacja stała się miejscem walki między polskimi powstańcami a załogą rosyjskiego posterunku. Powstańcy wykorzystali uzbrojony pociąg, aby przetransportować swoich żołnierzy z Maczek do Sosnowca. Udało im się przeprowadzić atak na stację oraz komorę celną z okolic Sielca.

Okres międzywojenny XX w.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, zarząd stacji przeszedł w ręce polskiej administracji. W okresie międzywojennym stacja sosnowiecka przeszła istotne zmiany. W roku 1924 oddano do użytku łącznik między stacjami Sosnowiec Główny a Sosnowiec Południowy, co uczyniło ją istotnym węzłem kolejowym. W 1927 roku przyprostokątnej parowozowni uruchomiono warsztaty naprawcze wagonów, a dwa lata później wybudowano nową lokomotywownię z obrotnicą.

Okres od 1945 r.

Po II wojnie światowej stacja została przydzielona Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Katowicach. W latach 50. XX wieku na stacji pojawiły się pierwsze pociągi elektryczne. W połowie 1948 roku zapadła decyzja o elektryfikacji linii Warszawa – Katowice przez Sosnowiec Główny, co było uzasadnione potrzebą poprawy wydajności ruchu pasażerskiego i towarowego. Proces elektryfikacji realizowano etapami, a odcinek Gliwice – Katowice – Sosnowiec Główny – Łazy przeszedł elektryfikację 1 czerwca 1957 roku.

Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, w ramach przebudowy Śródmieścia Sosnowca, zburzono część budynku dworca od strony północno-wschodniej, gdzie wcześniej znajdowała się sala gimnastyczna. W tym miejscu wzniesiono budynek Centrum Obliczeniowego Informatyki Kolejowej PKP (obecnie „PKP Informatyka”). Przetworzono także halę główną dworca, dodając wejście do przejścia podziemnego, które prowadziło na drugą stronę miasta oraz na perony stacji kolejowej.

W latach 1997-2002 dworzec przeszedł kolejną metamorfozę w ramach projektu na stulecie miasta. Pierwszy etap obejmował remont i odnowienie wnętrz oraz elewacji budynku. W drugim etapie stworzono podziemny pasaż handlowy łączący ulicę Modrzejowską z ulicą Jana Kilińskiego, który biegnie pod dworcem, a także uporządkowano okoliczny teren, w tym z kościołem kolejowym.

W latach 2005-2012 zabytkowy budynek stacji Sosnowiec Główny został uwzględniony na liście Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, skupiającego obiekty turystyki industrialnej. Później był także miejscem corocznych wydarzeń o nazwie Industriada. W lipcu 2014 roku PKP Polskie Linii Kolejowe S.A. ogłosiło przetarg na remont peronów, obejmujący wymianę nawierzchni oraz progów peronowych, jak również naprawę i malowanie dachu wiaty oraz budynku służbowego. Prace, rozpoczęte we wrześniu 2014 roku, miały być zakończone do końca listopada, jednak z powodu opóźnień w styczniu 2015 roku umowa z wykonawcą została rozwiązana.

W marcu 2015 roku ogłoszono przetarg na dokończenie remontu, a prace warte 400 tys. złotych zostały ukończone w czerwcu 2015 roku. Między lutym a majem 2015 roku zaadaptowano przestrzeń na potrzeby funkcjonowania kas PKP Intercity oraz dla całodobowej ochrony. Wybudowano również windę, łączącą nadziemną i podziemną część stacji, a także dokonano naprawy dachu oraz elewacji od strony wejścia do dworca. Całkowity koszt prac modernizacyjnych wyniósł około 1 miliona złotych. W latach 2021-2023 plac przed dworcem od strony ulicy 3 Maja przeszedł znaczącą modernizację, przekształcając go w przestrzeń rekreacyjną z estetyczną nawierzchnią i zielenią, w której ulokowano fontannę i ławki. W ramach tych działań, zbudowano także zadaszenia wejść do pasażu pod dworcem oraz lokal gastronomiczny, a placowi nadano imię Powstańców Styczniowych. W 2023 roku zainaugurowano prace modernizacyjne dotyczące przebudowy linii kolejowej na odcinku Będzin – Katowice, co wiąże się z dobudowaniem dodatkowej pary torów głównych na całej długości stacji oraz trzeciego peronu dworcowego.

Infrastruktura

Dworzec kolejowy

Budynek dworca kolejowego, wzniesiony w 1859 roku, ma swoje miejsce obok Placu Powstańców Styczniowych, przy ul. 3 Maja 16 w Sosnowcu. Ten imponujący, piętrowy obiekt, zaprojektowany prawdopodobnie przez włoskiego architekta Henryka Marconiego, utrzymany jest w stylu neoklasycystycznym. W dniu 30 września 1999 roku budynek ten został ujęty w rejestrze zabytków województwa śląskiego pod numerem A/15/99. Do roku 2015 dworzec pełnił rolę biblioteki; obecnie, od maja 2015, znajduje się w nim biuro turystyczne. Ostatecznie, budynek stanowi siedzibę Zakładu Linii Kolejowych w Sosnowcu, działającego w ramach Polskich Kolei Państwowych Polskich Linii Kolejowych S.A. Odprawa podróżnych odbywa się zarówno w samej hali dworca, jak i pod jego budynkiem. W podziemiach stacji znajduje się kasa biletowa Kolei Śląskich, a także dostępna płatna toaleta.

Główny hol dworca działa całą dobę, a w jego wnętrzu zlokalizowane są trzy kasy biletowe PKP Intercity, z czego jedna jest przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. Oprócz tego znajdują się tam pomieszczenia ochrony oraz komfortowe ławki siedziskowe. Dworzec dysponuje także nowoczesnym systemem informacji pasażerskiej. Przechodząc z poczekalni w górnej hali na perony 1 i 2, można skorzystać z podziemnego pasażu handlowego, do którego prowadzi zarówno wejście od placu przed budynkiem, jak i winda.

Linie kolejowe

Stacja Sosnowiec Główny odgrywa kluczową rolę jako węzeł kolejowy. Przechodzą przez nią linie kolejowe nr 1 oraz nr 62, a także międzynarodowa linia E65. Poniżej znajduje się wykaz linii wraz z kilometrówką początku, osi oraz końca stacji:

Numer	Stacja	Kilometry stacji
		Początek	Oś	Koniec
1	Warszawa Centralna – Katowice	308,347	309,544	310,116
62	Tunel – Sosnowiec Główny	83,793	84,054	85,096

Perony

Na stacji Sosnowiec Główny zainstalowane są dwa perony. Peron 1, jednokrawędziowy niski, charakteryzuje się długością 232 m oraz wysokością 30 cm i przylega do toru 4 na linii nr 62. Jego nawierzchnia pokryta jest kostką brukową. Z kolei peron 2 to peron wyspowy o dłuższym wymiarze, wynoszącym 394 m oraz wysokości 65 cm, przylegający do torów 1 i 2, które obsługują linię nr 1. Ten peron ma nawierzchnię bitumiczną oraz wyposażony jest w zadaszenie i ławki.

Dojazd do peronów odbywa się za pośrednictwem przejścia podziemnego, z wejściem od ulicy 3 Maja lub Jana Kilińskiego. Na peronach zamontowane zostały pochylnie, a także urządzenia nagłaśniające oraz wyświetlacze elektroniczne informujące pasażerów. Warto dodać, że od września 2014 do połowy czerwca 2015 roku perony przeszły gruntowną modernizację, podczas której wymieniono asfaltową nawierzchnię oraz krawędzie peronowe, po czym poddano konserwacji wiatę i zainstalowano nowe ławki oraz kosze na śmieci. Ponadto, przy schodach zamontowano elektroniczną platformę zapewniającą dostępność dla osób niepełnosprawnych.

Ruch pociągów pasażerskich

Pociągi osobowe

Stacja Sosnowiec Główny odgrywa kluczową rolę w regionalnej sieci komunikacji kolejowej, ze względu na swoje strategiczne położenie na jednej z najbardziej frekwentowanych tras kolejowych w Polsce. Jako ważny węzeł, zatrzymują się tutaj pociągi osobowe obsługiwane przez Koleje Śląskie Sp. z o.o., które realizują połączenia w obrębie województwa śląskiego. Przez stację przebiegają dwie znaczące linie regionalne:

• S1 Częstochowa – Gliwice przez Katowice, Sosnowiec Główny i Zawiercie,
• S4 Sosnowiec Główny – Tychy Lodowisko przez Katowice; jest to linia Szybkiej Kolei Regionalnej, która funkcjonuje od 14 grudnia 2008 roku.

Pociągi dalekobieżne

Na stacji realizowane są także połączenia dalekobieżne, które obsługiwane są przez różne spółki, w tym PKP Intercity. Przybywają tutaj składy pociągów Twoich Linii Kolejowych, InterCity oraz Express InterCity i Express InterCity Premium. Z aktualnego rozkładu jazdy z dnia 3 października 2024 roku wynika, że głównymi kierunkami odjazdów pociągów dalekobieżnych są:

• Bielsko-Biała Główna,
• Gdynia Główna,
• Kędzierzyn-Koźle,
• Lublin,
• Łódź Kaliska,
• Opole Główne,
• Toruń Główny,
• Warszawa Centralna,
• Wrocław Główny.

Powiązania komunikacyjne

Stacja Sosnowiec Główny charakteryzuje się doskonałą integracją z lokalnym systemem komunikacyjnym, co przyczynia się do wygody podróżnych. Przed budynkiem dworca, usytuowanym przy ulicy 3 Maja, znajdują się przystanki autobusowe oraz tramwajowe o nazwie Sosnowiec Dworzec PKP. Jak wynika z danych z października 2024 roku, z tych przystanków odjeżdżało ponad 20 linii autobusowych, a także pięć linii tramwajowych. Łącznie obsługiwane są one przez Zarząd Transportu Metropolitalnego oraz jedną linię autobusową PKM Jaworzno.

Wszystkie te linie zapewniają połączenia z różnorodnymi miastami regionu Zagłębia Dąbrowskiego, w tym Katowicami, Bytomiem, Siemianowicami Śląskimi, Piekarami Śląskimi, Mysłowicami oraz Jaworznem. Dzięki tym przystankom realizowane są także liczne połączenia autobusowe w ramach komunikacji pozamiejskiej. Warto dodać, że niektóre z tych kursów wykonywane są przez prywatne spółki przewozowe, na przykład na trasie Katowice – Olkusz.

W bezpośrednim sąsiedztwie budynku dworcowego znajduje się także postój taksówek osobowych, co jeszcze bardziej zwiększa dostępność transportową w tej lokalizacji.

---

Oceń: Sosnowiec Główny

---