Anastazy Kowalczyk

---

Życiorys

Po zakończeniu edukacji na poziomie szkoły podstawowej, Anastazy Kowalczyk rozpoczął swoją karierę zawodową. Jego pierwsze zajęcia obejmowały prace w ciastkarni w Sosnowcu, gdzie pełnił rolę posłańca, a także działalność w warsztacie ślusarskim oraz hucie szkła w Będzinie. Od 1924 roku pracował w fabryce włókienniczej w Sosnowcu. Brał aktywny udział w ruchu robotniczym, wstępując do Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Włókienniczego oraz młodzieżowego koła TUR. W roku 1925 odegrał kluczową rolę w organizacji strajku robotników w swojej fabryce, co skutkowało jego aresztowaniem.

Po kilku miesiącach spędzonych w więzieniu uzyskał wolność dzięki decyzji sądu, gdyż był niepełnoletni. W marcu 1927 roku przyjął do Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK), który od 1930 roku był znany jako KZMP. Jednak już po dwóch miesiącach został ponownie uwięziony, odbywając rok więzienia w Będzinie. Po jego wyjściu z aresztu napotkał problemy ze znalezieniem zatrudnienia, a mimo to kontynuował działalność w ZMK, pełniąc funkcje sekretarza komórki, a później sekretarza Komitetu Dzielnicowego.

12 września 1929 roku, Kowalczyk znowu znalazł się w rękach policji. Po długim pobycie w areszcie, Sąd Okręgowy w Sosnowcu skazał go 28 kwietnia 1930 na 3 lata pozbawienia wolności. Swoją karę odbywał w zakładach karnych w Będzinie, Mysłowicach oraz Tarnowie, gdzie pełnił funkcję starosty komuny więziennej. Po zwolnieniu 12 września 1932 roku, zyskał nowe możliwości w pracy partyjnej, dołączając do egzekutywy Komitetu Okręgowego (KO) KZMP w Zagłębiu Dąbrowskim, a krótko później pełnił rolę sekretarza tego odcinka.

Od grudnia 1932 roku do końca kwietnia 1933 roku był sekretarzem KO KZMP na Górnym Śląsku, gdzie znacząco wpłynął na aktywność śląskiej organizacji KZMP, mobilizując komitety dzielnicowe oraz organizując działalność wśród żołnierzy. Na początku maja 1933 roku przeniesiono go do Warszawy, z zamiarem, aby objął on stanowisko II sekretarza Komitetu Warszawskiego KZMP. Został jednak aresztowany 24 kwietnia podczas zebrania i trafił do więzienia centralnego.

W październiku 1934 roku, Kowalczyk został skazany na 8 lat więzienia, które odbywał w Mokotowie oraz we Wronkach, gdzie współorganizował strajk głodowy. W wyniku amnestii w 1936 roku, jego kara została skrócona a on sam przeniesiony do więzienia w Rawiczu. W lutym 1939 roku odzyskał wolność i wrócił do Sosnowca, gdzie zdobył zatrudnienie w hucie „Będzin” przy pomocy swojego brata Stanisława, organizując tam brygadę robotniczą.

Po wybuchu II wojny światowej, Kowalczyk zgłosił się do wojska, ale nie został przyjęty do służby. Udał się do Lwowa, gdzie sprawował funkcję dyrektora fabryki zajmującej się metalami kolorowymi oraz współpracował z redakcją „Czerwonego Sztandaru”, publikując liczne artykuły. Dodatkowo, zaangażował się w działalność Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR) i uczestniczył w pracach Rady Delegatów Ludu Pracującego Miasta Lwowa.

Wiosną 1941 roku Kowalczyk wyjechał do Moskwy, gdzie jesienią dołączył do „Grupy Inicjatywnej” powołanej w szkole Międzynarodówki Komunistycznej pod Moskwą. W nocy z 5 na 6 stycznia 1942 roku zrzucany był na spadochronie w rejonie wsi Sokołów, gdzie podczas lądowania doznał złamania nogi i musiał miesiąc spędzić w szpitalu w Piotrkowie Trybunalskim. Po nawiązaniu kontaktu z Komitetem Centralnym (KC), otrzymał zadanie zorganizowania Polskiej Partii Robotniczej (PPR) w Okręgu Częstochowa-Piotrków.

W Piotrkowie uczestniczył w zebraniu, które doprowadziło do powołania Komitetu Dzielnicowego PPR, po czym powrócił do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie wspólnie z Romanem Śliwą zorganizował PPR w regionie. W maju 1942 roku, w Zagłębiu Dąbrowskim, zawarł porozumienie o współpracy wojskowej z PPS (WRN), której przedstawicielem był Cezary Uthke. Kowalczyk brał czynny udział w posiedzeniach Komitetu Okręgowego oraz poszczególnych komitetów dzielnicowych, m.in. w Tomaszowie Mazowieckim.

Po przeniesieniu do Warszawy, objął stanowisko I sekretarza PPR Komitetu Warszawskiego, wykazując się dużą aktywnością. W czerwcu 1943 roku przejął kierownictwo Obwodu Krakowskiego, gdzie odbudował zniszczoną organizację partyjną. Został również zastępcą członka KC PPR. Niestety, 1 grudnia 1943 roku, w trakcie śledztwa, sięgnął po cyjanek potasu w akcie protestu. W 1948 roku, pośmiertnie uhonorowano go Krzyżem Grunwaldu II klasy.

Upamiętnienie

Od 1961 do 2017 roku ulica w warszawskiej Białołęce nosiła zaszczytną nazwę poświęconą Anastazemu Kowalczykowi. Po tym okresie jej patronem został astronom Jan Kowalczyk, co jest interesującą zmianą w historii tej lokalizacji.

---

Oceń: Anastazy Kowalczyk

---