Janusz Koniusz

---

Życiorys

Janusz Koniusz jest postacią, która miała duży wpływ na polską kulturę, szczególnie w swoim rodzinnym mieście, Zielonej Górze. Jego edukacja rozpoczęła się na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie studiował polonistykę. Przez wiele lat żył i pracował w Zielonej Górze, gdzie zyskał uznanie jako współorganizator oraz sekretarz Lubuskiego Towarzystwa Kultury.

W latach 1961–1970 był członkiem Klubu Literackiego LTK, co stanowiło znaczący krok w jego karierze literackiej. Od 1961 roku należał do Związku Literatów Polskich, a od 1992 był członkiem Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia Pisarzy Regionu Nadodrza. Współzałożyciel czasopisma „Nadodrze”, pełnił funkcję kierownika literackiego oraz redaktora naczelnego w latach 1980–1990.

W sferze politycznej Koniusz był aktywny w Związku Młodzieży Polskiej (ZMP) w latach 1948–1956, a także przynależał do PZPR od 1948 roku. Współpracował z Komitetem Wojewódzkim PZPR w Zielonej Górze, znajdując się w składzie jako członek oraz zastępca członka. W czasach PRL został uhonorowany licznymi odznaczeniami, w tym Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 2011 roku jego twórczość została doceniona, gdy otrzymał brązowy medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” w dziedzinie literatury. Janusz Koniusz jest autorem wielu publikacji, w tym kilkunastu tomików poezji oraz zbiorów opowiadań i słuchowisk radiowych.

Warto również wspomnieć o jego książkach, w których odnosi się do swoich relacji z wybitnymi literatami, takimi jak Władysław Broniewski i Julian Przyboś. Jego prace, w tym spektakl telewizyjny „Czwartek” z 1977 roku, wpisały się na stałe w polski dorobek literacki. Jego twórczość została przetłumaczona na wiele języków, takich jak białoruski, czeski, górnołużycki, litewski, niemiecki, rosyjski, rumuński oraz szwedzki, co potwierdza jej międzynarodowe znaczenie.

Twórczość literacka

Janusz Koniusz to wybitny twórca literacki, którego dorobek obejmuje różnorodne formy, w tym poezje, opowiadania, wspomnienia oraz szkice. Jego tematyka jest bogata i różnorodna, co czyni go jednym z ciekawszych współczesnych autorów polskich.

Wśród jego najważniejszych tomików poezji znajdują się:

• Tempo krążenia (1958),
• Ślad przelotu (1961),
• Wokół słowa (1963),
• Ziemia w stopach (1970),
• Próba samoobrony (1977),
• Zamysł opisu (1981),
• Z Kaina i Abla (1984),
• Z Kaina i Abla. Wiersze dawne (1988),
• Ład i chaos (1992),
• Pierworodny grzech słowa (1994),
• Moje stworzenie świata. Z wierszy dawnych i nowych (1997),
• Droga do Hamleta (2000),
• Nic nie było (2003),
• Po wyjściu z arki (2007),
• Przypowieść o podróży / Parabbel uber die Riese (2010 – dwujęzyczne),
• Na własne podobieństwo (2014).

Jeśli chodzi o opowiadania, Koniusz wydał m.in.:

• Wakacje z Julią (1964),
• Dialog w domu (1969),
• Bieg spod Maratonu do Aten (1976),
• Beczka Diogenesa i inne opowiadania (1986).

Wśród jego wspomnień można wyróżnić:

• Kamień z serca (1994),
• Wiązania pamięci (1998).

Twórczość Koniusza obejmuje również szkice, w tym:

• Taddeo Polacco z Zielonej Góry (1960),
• 3:0 dla polskości. Z dziejów sportu na Ziemi Lubuskiej (wspólnie z Joachimem Benyskiewiczem, 1963),
• Cztery dekady. 40 lat Oddziału ZLP w Zielonej Górze 1961–2001 (wspólnie z A. K. Waśkiewiczem i R. Rudiakiem, 2002).

Jak widać, Janusz Koniusz pozostawił po sobie bogaty i różnorodny dorobek, który zasługuje na uwagę i uznanie w świecie literatury polskiej.

Słuchowiska radiowe i dramaty

Janusz Koniusz jest uznawanym twórcą, który stworzył wiele znaczących słuchowisk radiowych i dramatów.

• Nikt nie wyrywa trawy, 1965,
• Zabawa w porcie, 1970,
• Jeden zwykły dzień, 1974,
• Wizyta pana w średnim wieku, 1975,
• Chołodziec, 1976,
• Pięciu, 1977,
• Czwartek – utwór sceniczny wystawiony w Teatrze telewizyjnym TVP, 1977,
• I żeby niebo było gwiaździste, 1980,
• Dzień listopadowy, 1983,
• Pod szczególną gwiazdą, 1993.

Prace redakcyjne

Janusz Koniusz, znany ze swojej pracy redakcyjnej, ma na swoim koncie wiele znaczących zbiorów oraz antologii. Jego działalność obejmowała następujące tytuły:

• pamiętniki i wspomnienia osadników Mój dom nad Odrą (1961, 1965, 1971, 1988),
• podania, legendy oraz baśnie ziemi lubuskiej, w tym Złota dzida Bolesława (1970) i Żelazny diabeł (1970),
• reportaże dotyczące Ziemi Lubuskiej w Dni następne (1975, wspólnie z J. Kołodziejem),
• wspomnienia żołnierzy w Od września do maja (1976),
• almanach grupy literackiej Dziewin-Młodzi (1980),
• reportaże z regionu Nadodrza zawarte w Nauka chodzenia (1985),
• poetycki almanach gorzowski Nauka tańca (1985, wspólnie z Z. Łukaszewiczem),
• antologie wierszy członków RSTK, takie jak Ślad istnienia (1991), Słoneczne winogrady (1992) oraz Sadzenie dębów (1997),
• antologia opowiadań młodych autorów Mosty ze słów (1998, wspólnie z J. Sachers),
• antologia wierszy o Wrześniu 1939 roku W ogniu, pyle i krwi (1999, wspólnie z H. Szylkinem),
• pamiętniki i wspomnienia osób niepełnosprawnych w Na przekór losowi (1999, 2001),
• antologia Klubu Literackiego ZLP Słowa spod magnolii (2011),
• pamiątkowa księga wierszy członków oddziału ZLP w Zielonej Górze 1961–2011 I wspomnisz, i pomyślisz o mnie… (2011, wspólnie z R. Rudiakiem).

Nagrody i wyróżnienia

Janusz Koniusz zdobył wiele cennych wyróżnień oraz nagród, co świadczy o jego znaczącym wkładzie w kulturę. Wśród najbardziej prestiżowych znalazły się:

• Lubuska Nagroda Kulturalna w latach 1957 oraz 1978,
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki w 1960 roku,
• Nagroda Kulturalna Prezydenta Miasta Zielona Góra przyznana w 1980 oraz 2009 roku,
• Nagroda „Trybuny Ludu” z 1984 roku,
• Lubuski Wawrzyn Literacki otrzymany w 1995 i 2008 roku,
• Lubuska Nagroda Literacka ZLP przyznana w 2013 roku,
• tytuł Honorowego Obywatela Zielonej Góry nadany w 2004 roku.

Jego osiągnięcia są dowodem na znaczenie działalności artystycznej Koniusza w regionie oraz kraju.

Laur im. Janusza Koniusza

W 2019 roku Zarząd Oddziału Związku Literatów Polskich w Zielonej Górze podjął decyzję o ustanowieniu lauru imienia Janusza Koniusza. Nagroda ta ma na celu uhonorowanie pisarzy, krytyków literackich, naukowców oraz wydawców, którzy w różny sposób przyczyniają się do rozwoju kultury na obszarze ziemi lubuskiej. Oprócz tego, wyróżnienia te są także dla osób aktywnie wspierających lokalne środowisko literackie.

Nagroda przyznawana jest w formie statuetki oraz dyplomu, które wręczane są podczas uroczystej gali literackiej odbywającej się w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Takie wydarzenia podkreślają rolę kultury i literatury w regionie, a także stają się znakomitą okazją do promowania lokalnych twórców.

Laureaci nagrody

• 2019 – Eugeniusz Kurzawa,
• 2020 – Jolanta Pytel i Ryszard Błażyński,
• 2021 – dr Krystyna Kamińska i Marek Wawrzkiewicz,
• 2022 – Agnieszka Moskaluk i Jerzy Beniamin Zimny,
• 2023 – dr Urszula Małgorzata Benka i Krzysztof Jeleń.

---

Oceń: Janusz Koniusz

---