Marian Ryba, urodzony 12 września 1919 roku w Sosnowcu, był postacią o niezwykle bogatej biografii i szerokim wpływie na różne dziedziny życia społecznego oraz politycznego w Polsce. Zmarł 27 lutego 2018 roku, pozostawiając po sobie znaczące osiągnięcia w zakresie zarówno wojskowości, jak i działalności publicznej.
Jako generał brygady Wojska Polskiego, Ryba odgrywał kluczową rolę w strukturach armii, ale jego działalność wykraczała daleko poza służbę wojskową. W latach 1960–1978 pełnił funkcję wiceprezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej, a następnie, w latach 1978–1981, został prezesem tejże organizacji, co podkreśla jego zaangażowanie w rozwój sportu w Polsce.
Kompetencje Marian Ryby obejmowały także obszary prawa i administracji państwowej. W 1965 roku uzyskał stopień doktora nauk prawnych, co stanowiło podstawę jego późniejszej kariery jako Naczelnego Prokuratora Wojskowego, gdzie pełnił funkcję zastępcy Prokuratora Generalnego PRL w latach 1956–1968.
W czasach swojej działalności państwowej, Ryba zajmował również znaczące stanowiska, takie jak dyrektor generalny Urzędu Rady Ministrów (1981–1985) oraz Główny Inspektor Kontroli URM (1981–1986). Pełnił również funkcję podsekretarza stanu w tym urzędzie w latach 1985–1986, co dobitnie świadczy o jego wpływie na polskie życie polityczne w trudnych czasach transformacji ustrojowej.
Życiorys
Marian Ryba urodził się jako syn Ludwika, górnika, i Marii z Warskich. Od 1932 roku był zaangażowany w Czerwone Harcerstwo Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. Po zakończeniu edukacji podstawowej, podjął naukę w trzyletniej szkole zawodowej o profilu kupieckim, równocześnie uczestnicząc w szkoleniu w ramach przysposobienia wojskowego.
Od 1938 roku Ryba był aktywnym członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej oraz realizował działalność kulturalno-społeczną, przynależąc do Robotniczego Stowarzyszenia Sportowego. W czasie II wojny światowej przebywał na robotach przymusowych w Niemczech, z których dwukrotnie próbował uciec. Po schwytaniu, został uwięziony.
Po wojnie wrócił do Sosnowca, gdzie rozpoczął pracę jako starszy referent w Miejskim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach. W 1945 roku zdobył rangę podchorążego w Centralnej Szkole Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi. Po ukończeniu szkoły oraz kursu prawa, od stycznia 1946 roku rozpoczął służbę w ludowym Wojsku Polskim jako aplikant w Wojskowej Prokuraturze Dowództwa Okręgu Wojskowego nr IV w Katowicach.
W swojej karierze w prokuraturze wojskowej, Ryba awansował przez szereg ważnych stanowisk. Był asesorem w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w Warszawie oraz prowadził działania w Wojskowej Prokuraturze Rejonowej w Warszawie, Łodzi, Bydgoszczy i Warszawie. Pełnił także funkcję szefa Oddziału w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej oraz prokuratora Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju, do kwietnia 1956 roku.
Równolegle z dynamiczną karierą w prokuraturze, ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, zdobywając tytuł magistra prawa w 1951 roku. W kwietniu 1956 roku awansował na stanowisko Naczelnego Prokuratora Wojskowego, które zajmował przez 12 lat aż do sierpnia 1968 roku, a od lutego 1957 pełnił jednocześnie rolę zastępcy Prokuratora Generalnego PRL.
W jego otoczeniu znajdowali się prokuratorzy, którzy później zrobili kariery w zakresie administracji PRL, w tym Józef Chomętowski, Lucjan Czubiński oraz Zbigniew Domino. W 1961 roku, Ryba został awansowany do stopnia generała brygady przez uchwałę Rady Państwa PRL. Nominację otrzymał w Belwederze od przewodniczącego Rady Państwa, Aleksandra Zawadzkiego.
W 1965 roku ryba uzyskał tytuł doktora nauk prawnych w dziedzinie prawa karnego na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 1968–1969 pozostawał w dyspozycji Ministerstwa Obrony Narodowej. Następnie, od stycznia 1969 do czerwca 1970 sprawował urząd ministra pełnomocnego – szefa Polskiej Misji Wojskowej w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych w Korei.
W 1973 roku Ryba objął stanowisko starszego doradcy wojskowego – zastępcy szefa Polskiej Misji do Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Wietnamie. W okresie 1971-1981 był odpowiedzialny za funkcje analityczne w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego, gdzie m.in. odpowiadał za problematykę rozbrojenia.
Nie rezygnując z działalności w sportach, Ryba działał w Polskim Związku Piłki Nożnej – najpierw jako wiceprezes, a później prezes PZPN, w latach 1978–1981. Był również wiceprezesem CWKS „Legia” Warszawa oraz przewodniczącym sekcji piłki nożnej w tym klubie. Posiadał status członka Klubu Honorowych Członków PZPN.
W latach 1981–1985 pełnił funkcję dyrektora generalnego Urzędu Rady Ministrów, gdzie miał pod swoją kontrolą Biuro Kontroli i Biuro Skarg i Listów. W 1985 roku przeszedł na stanowisko podsekretarza stanu w Urzędzie Rady Ministrów. W okresie stanu wojennego Ryba był wiceprzewodniczącym Centralnej Komisji do Walki ze Spekulacją.
W styczniu 1987 roku przeszedł w stan spoczynku. Był członkiem PPR w latach 1946–1948, potem należy do PZPR. Był wieloletnim prezesem Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Wietnamskiej oraz przewodniczącym polskiej sekcji ruchu „Emerytowani Generałowie na rzecz Pokoju i Rozbrojenia” w latach 1987–1989. Ponadto, Ryba został oskarżony przez IPN o zbrodnię komunistyczną, szczególnie w kontekście wielokrotnego oskarżania żołnierzy niezłomnych, którym wymierzano wyroki śmierci.
Awanse
Marian Ryba w ciągu swojej długiej, bo trwającej 41 lat, kariery wojskowej osiągnął liczne awanse. Jego droga awansowa jest świadectwem nieustannego rozwoju oraz zaangażowania w służbie.
Oto szczegóły jego awansów:
- podporucznik – 12 lipca 1946,
- porucznik – 12 lipca 1947,
- kapitan – 10 lipca 1948,
- major – 1 lipca 1950,
- podpułkownik – 6 października 1953,
- pułkownik – 6 czerwca 1956,
- generał brygady – 22 września 1961.
Publikacje i rozprawy (wybór)
Oto wybór publikacji oraz rozpraw, które pochodzą z dorobku Mariana Ryby.
- Artykuł: Warunkowe zwolnienie w praktyce sądów wojskowych, WPP, nr 4/1963, s. 363–379,
- Dysertacja doktorska: Warunkowe zwolnienie w polskim prawie karnym, Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta, 1965,
- Warunkowe zwolnienie w polskim prawie karnym, Wyd. MON 1966, nakład: 1000 egz.
Życie prywatne
Marian Ryba spędził większość swojego życia w Warszawie. Po jego śmierci znalazł spokój wieczny na Cmentarzu Bródnowskim.
Jego życie osobiste było związane z dwiema żonami – pierwsza, Maria, odeszła w 1987 roku, a druga żona to Janina. W rodzinie Ryba była też jedna córka oraz jeden syn.
Zdecydowanie ważną postacią w jego życiu był syn, Mirosław Ryba (1948-2015), który zdobył uznanie jako lekarz anestezjolog.
Odznaczenia
Marian Ryba otrzymał wiele odznaczeń, które świadczą o jego zasługach w różnych dziedzinach. Oto niektóre z nich:
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1983),
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1958),
- Order Sztandaru Pracy II klasy (1963),
- Złoty Krzyż Zasługi,
- Medal 10-lecia Polski Ludowej,
- Medal 30-lecia Polski Ludowej,
- Medal 40-lecia Polski Ludowej,
- Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”,
- Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
- Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego,
- Srebrna Honorowa Odznaka PCK,
- Złota Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej” (1963),
- Złota Odznaka Zrzeszenia Prawników Polskich,
- Złota Odznaka honorowa „Zasłużony dla górnictwa PRL”,
- Medal „Za Wybitne Osiągnięcia w Rozwoju Piłki Nożnej” (1987),
- Odznaka Diamentowa PZPN (2005),
- Odznaka Diamentowa WKS „Legia” Warszawa (2001),
- Tytuł „Honorowy Członek Polskiego Związku Piłki Nożnej” (1973),
- Złota odznaka „Zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego”,
- Order Flagi Narodowej (KRL-D, 1970),
- Medal Wyzwolenia I klasy (Wietnam, 1977),
- Medal Przyjaźni (Wietnam, 1977),
- Medal jubileuszowy 60-lecia Sił Zbrojnych ZSRR (ZSRR, 1979),
- i wiele innych.
Przypisy
- Cmentarze Bródzieńskie [online], grobonet.com [dostęp 24.04.2024 r.]
- Były stalinowski prokurator wojskowy gen. Marian R. oskarzony przez IPN [online], wpolityce.pl [dostęp 24.04.2024 r.]
- Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990 t. III: M-S, Toruń 2010, s. 350-351
- J. Królikowski, Generałowie i Admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, tom III: M–S, Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010, s. 346–351.
- Dziennik Urzędowy Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki, nr , 31.05.1963 r., s. 8.
Pozostali ludzie w kategorii "Polityka i administracja":
Janusz Ziółkowski | Wilhelm Garncarczyk | Wiesław Ociepka | Alicja Musiałowa | Stanisław Kowalczyk (1910–1992) | Włodzimierz Kapczyński | Jacek Majchrowski | Janina Chmielowska | Antoni Karaś (dyplomata) | Zdzisław Dorobisz | Ireneusz Sekuła | Jerzy Wolf (polityk) | Ryszard Wasik | Lechosław Jarzębski | Władysław Woźniak | Wincenty Jan Rutkiewicz | Emil Margulies | Józef Lupa | Włodzimierz Zieliński (polityk) | Kazimierz Górski (polityk)Oceń: Marian Ryba