Kościół św. Jana w Sosnowcu-Pogoni

---

Historia kościoła

W roku 1878, do Sosnowic przybył z Saksonii niemiecki przemysłowiec w branży włókienniczej, Heinrich Gotthold Dietel, który wraz z małżonką zrezygnował z dotychczasowego życia na rzecz rozwoju przemysłowego regionu. W 1879 roku uruchomił on przędzalnię wełny czesankowej, jedyną tego rodzaju w obrębie Cesarstwa Rosyjskiego. Dochody z jego działalności pozwoliły mu na realizację licznych planów, zarówno politycznych, jak i społecznych.

Dzięki zaangażowaniu w życie lokalnej wspólnoty ewangelickiej, Dietel był aktywnym członkiem Rady Parafialnej w Dombrowie. To on zainicjował organizację życia religijnego, co przyczyniło się do zacieśnienia więzi w rosnącej wspólnocie. Pierwsze nabożeństwa odbywały się w budynku szkoły realnej, który był ufundowany przez Dietela. Po 1886 roku, kiedy szkoła przestała funkcjonować, nabożeństwa przeniesiono do przystosowanego pomieszczenia w fabryce.

Z myślą o stworzeniu godnych warunków do kultu, do świątyni zakupiono rzeźbioną ambonę, ołtarz oraz naczynia sakralne, a także wygodne ławki i organy, które umieszczono na emporze. Powołano również chór, co znacząco wzbogaciło życie religijne w społeczności. 4 września 1886 roku, pastor Ludwik Müller poświęcił nowo utworzony dom modlitewny, co zaowocowało pierwszym nabożeństwem.

Dzięki zaangażowaniu Heinricha Dietela, miejscowe władze parafialne oraz carskie wyraziły zgodę na zatrudnienie kapelana dla rodziny Dietel oraz pracowników kościelnych. Z kolei 1 kwietnia 1887 roku, pastor Ernest Eugeniusz Uthke wygłosił kazanie inauguracyjne. Od tego momentu regularnie odprawiano nabożeństwa w każdą niedzielę oraz w święta, co umożliwiło uczestnictwo ośmiuset wyznawcom zamieszkującym Sosnowice.

W 1888 roku nastąpiła przebudowa budynku według projektu Ignatza Grünfelda z Katowic. Do wnętrza kościoła wmontowano witraże autorstwa mistrza Richarda Schleina z Żytawy, a na zewnątrz znalazła się wieża z zegarem oraz dwa dzwony. W ołtarzu umieszczono obraz błogosławiącego Chrystusa, namalowany przez Sturtewant z Wrocławia w 1888 roku.

W latach 1909–1910 wieża została podwyższona, co nadało budowli eklektyczny charakter z elementami neobaroku. Od tego momentu, architektura kościoła pozostała praktycznie niezmieniona. Dodatkowo, w latach 1938–1940 kościół współużytkowany był ze wspólnotą prawosławną, co świadczy o jego wielokulturowym dziedzictwie i otwartości na różnorodność religijną w regionie.

Opis budynku

Kościół ewangelicki, zlokalizowany przy ulicy Stefana Żeromskiego w Sosnowcu, ma swoje korzenie w adaptowanym budynku, który powstał w 1880 roku. Jego lokalizacja jest osadzona w linii zabudowy pierzei fabrycznej, równolegle do jednokierunkowej jezdni, przy której znajdują się dwa tory tramwajowe. Bryła kościoła, stworzona z cegły, ma jednonawową strukturę i jest przykryta łamanym dachem.

Przy budynku przylega wieża kościelna, która również ma łamany dach hełmowy, ozdobiony krzyżem na szczycie. W dolnej części wieży umieszczone są ozdobnie obramowane, rzeźbiarskie detale, a wewnątrz znajduje się dwuskrzydłowe drzwi do kruchty, prowadzące na ulicę. Dzwonnica, zajmująca wieżę, jest dodatkowo wyposażona w zegary, co czyni ją funkcjonalnym elementem kościoła.

Kościół charakteryzuje się czterema parami symetrycznie rozmieszczonych okien witrażowych, które kierują się na boki budynku. W prezbiterium, wydłużonym jednostronnie, znajdują się dwa mniejsze okna przechodzące w ryzalit. Wnętrze kościoła ozdobione jest kolebkowym sklepieniem białego sufitu, który wspierają pięknie zdobione pilastry. Wśród jego cennych elementów znajdują się zabytkowy ołtarz, ambona, chrzcielnica oraz drewniany chór z organami, które powstały pod koniec XIX wieku dzięki firmie Schlag und Söhne ze Świdnicy.

17 grudnia 1997 roku kościół ewangelicko-augsburski św. Jana Ewangelisty został wpisany do rejestru zabytków, co podkreśla jego znaczenie historyczne. Na zewnętrznej ścianie budynku umieszczona jest tablica pamiątkowa z datą 8 listopada 1880 roku, która nawiązuje do budowy hali fabrycznej, choć podaje błędny rok wybudowania kościoła, sugerując, że miało to miejsce w połowie lat 90. XIX wieku. W trakcie remontu wieży w 2003 roku odkryto akt erekcyjny świątyni z 1888 roku, którego przekładu dokonał Bogusław Gronowski.

2 grudnia 2018 roku, w kościele odsłonięto tablicę ku pamięci pierwszych duszpasterzy czasów niepodległości w Zagłębiu Dąbrowskim, ks. Eugeniusza Uthke oraz ks. Jerzego Tytzowi.

Parafia

Od 1996 roku, kościół św. Jana w Sosnowcu-Pogoni wchodzi w skład parafii Ewangelicko-Augsburskiej św. Jana w Sosnowcu, która jest częścią diecezji katowickiej. Świątynia jest otwarta dla zwiedzających w każdą niedzielę na pół godziny przed rozpoczęciem nabożeństwa oraz przez pewien czas po jego zakończeniu. Istnieje także możliwość zaplanowania wizyty w innym terminie, co jest możliwe po wcześniejszym zgłoszeniu się do administracji parafii.

Warto dodać, że od 1991 roku proboszczem tej parafii jest ksiądz dr Adam Malina, który pełni swoją funkcję z zaangażowaniem i oddaniem.

Miejsce kultury

Świątynia w Sosnowcu-Pogoni stanowi istotne centrum kultury, w którym odbywają się różnorodne wydarzenia artystyczne. Regularnie organizowane są tutaj koncerty muzyki organowej, instrumentalnej oraz chóralnej, które przyciągają miłośników muzyki z najbliższej okolicy.

Wydarzenia te są częścią wspierającego inicjatywy projektu „Muzyka u Dietla”, finansowanego z budżetu miasta Sosnowiec. Projekt ten ma na celu promowanie muzyki oraz sztuki w społeczności lokalnej.

Dzięki tej działalności, w świątyni regularnie gościmy wybitnych artystów, którzy prezentują swoje umiejętności w ramach innego projektu – „Sosnowieckie Dni Muzyki Znanej i Nieznanej”. Oferują oni publiczności niezapomniane przeżycia muzyczne, wzbogacając kulturalne życie regionu.

---

Oceń: Kościół św. Jana w Sosnowcu-Pogoni

---