Środula

---

Podział

„W tej dzielnicy można zauważyć wyraźny podział na różne części, w tym:

• kolonię Zuzanna,
• Środulę Dolną (osiedle Środula),
• Śródulkę, gdzie znajduje się Pałac Schöna,
• Konstantynów (wśród mieszkańców znany jako Katarzyna).

Od 2012 roku, na terenie Środuli, Kolonii Zuzanna oraz w Konstantynowie (z wyłączeniem Śródulki), została utworzona jednostka pomocnicza gminy Sosnowiec, nosząca nazwę Dzielnica „Środula”.

Historia

Historia Środuli jest bogata i sięga daleko w przeszłość, oferując ciekawą mozaikę wydarzeń, które ukształtowały tę dzielnicę. W 1902 roku, obszar Środulki, z wyłączeniem jej głównej części, został włączony do Sosnowca. Natomiast w 1915 roku Środula stała się integralną częścią terytorium miasta.

Na uwagę zasługuje dzień 22 lutego 1935 roku, kiedy to uruchomiono połączenie tramwajowe na trasie z Konstantynowa do Milowic, co znacznie poprawiło dostępność transportową tej części Sosnowca.

W trudnych czasach II wojny światowej, w 1940 roku, na terenach Środuli, szczególnie w okolicach ulicy Staszica, utworzono oboz dla jeńców wojennych. W listopadzie 1942 roku, w związku z narastającymi okropnościami wojennymi, zaczęto tworzyć getto dla Żydów. Likwidacja getta miała miejsce w lipcu i sierpniu 1943 roku, kiedy masowo wywożono Żydów do obozów koncentracyjnych.

Po wojnie, w 1952 roku, wydzielono z parafii zagórskiej Parafię Podwyższenia Krzyża Świętego na Środuli. W latach 70. XX wieku miało miejsce wyburzenie wielu budynków, co skutkowało powstaniem nowego osiedla mieszkaniowego, które zbudowano z wielkiej płyty.

W dniu 21 lipca 1980 roku oddano do użytku linię tramwajową łączącą Środulę z centrum miasta, a dwa lata później, 28 października 1982 roku, zrealizowano odcinek tramwajowy łączący Środulę z Zagórzem. W 1991 roku rozpoczęto adaptację terenów byłego PGR-u, które z czasem przekształciły się w tereny rekreacyjne, obecnie znane jako park, gdzie odbywają się liczne zawody lekkoatletyczne oraz kolarskie.

W 1999 roku miało miejsce otwarcie Centrum Handlowego Plejada, które stało się istotnym punktem w życiu społecznym Środuli. W 2013 roku na rynku wydawniczym zadebiutowała pierwsza książka poświęcona historii tej dzielnicy, zatytułowana „Środula – historia zapomnianej dzielnicy 1612–1970″, napisana przez Artura Żaka. Ostatnie lata przyniosły nowe inwestycje, a w 2022 roku rozpoczęła się budowa Aura Park w sąsiedztwie CH Plejada.

Podział administracyjny

W latach 1867–1874 Środula była częścią gminy Zagórze, natomiast od 1874 do 1909 przynależała do gminy Górniczej. W kolejnym okresie, od 1909 do 1915, ponownie włączono ją do gminy Zagórze, która zawsze funkcjonowała w obrębie powiatu będzińskiego.

W czasie I wojny światowej gmina Zagórze została podzielona biorąc pod uwagę granice państw okupacyjnych, skutkując tym, że Środula znalazła się w powiecie będzińskim, gdzie podlegała okupacji niemieckiej. W wyniku oddzielenia od gminy Zagórze, w okresie austriackiej okupacji, miejscowość ta została, 27 lutego 1915, włączona do nowo utworzonej gminy Zagórze w obrębie powiatu będzińskiego.

Manifestując kolejne zmiany, 1 sierpnia 1915 Środula została wyłączona z gminy Zagórze i przyłączona do Sosnowca. Ponadto, na skutek decyzji władz okupacyjnych, sołtys został zwolniony z pełnienia swoich obowiązków. Taki stan rzeczy trwał również po tym, jak Polska odzyskała niepodległość w 1919 roku.

Zabytki

W Środulce znajdują się interesujące obiekty historyczne, które przyciągają turystów oraz pasjonatów architektury. Przykładem jest Pałac Schöna w Środulce, który wyróżnia się pięknym zespołem parkowo-pałacowym. Ten wyjątkowy budynek jest także siedzibą Muzeum w Sosnowcu, co czyni go miejscem o dużym znaczeniu kulturalnym.

Innym ciekawym obiektem jest Pałac Wilhelma, który również zasługuje na uwagę ze względu na swoją architekturę oraz historyczne znaczenie dla regionu.

Inne obiekty i miejsca

Obiekty sportowe

W regionie znajdują się różnorodne obieky sportowe, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Warto odwiedzić Zagłębiowski Park Sportowy, który oferuje znakomite warunki do aktywności fizycznej. W jego obrębie znajduje się stadion piłkarski, gdzie rozgrywki prowadzi drużyna Zagłębie Sosnowiec. Miejsce to dysponuje także halą sportową i stadionem zimowym, co czyni je idealnym na każdą porę roku.

Nie można również zapomnieć o sztucznym stoku narciarskim usytuowanym w Parku Środula, który cieszy się dużym zainteresowaniem wśród miłośników sportów zimowych.

Parki

Miasto oferuje także wiele pięknych parków. Na szczególną uwagę zasługuje Park Środula, obfitujący w dwa wysokie wzniesienia, które tworzą wyjątkowe punkty widokowe. Z tych miejsc można podziwiać widoki na Sosnowiec oraz okoliczne tereny.

Dodatkowo warto odwiedzić Park Schöna, który wyróżnia się bogatą różnorodnością gatunków drzew oraz dostępem do Muzeum miejskiego w Sosnowcu. Również Park Środula Okrzei stanowi cenny element zielonej przestrzeni w mieście.

Obiekty handlowe

Jeśli chodzi o zakupy, w Sosnowcu zlokalizowane są liczne obiekty handlowe. Przykładem jest Centrum Handlowe Plejada, w którym znajdziemy renomowany supermarket Carrefour.

Na terenie miasta uznanie zyskało także Centrum Handlowe Auchan oraz hipermarkety, w tym sportowy Decatlon i budowlany Leroy Merlin. Warto również zwrócić uwagę na Aura Park, oferujący bogatą ofertę zakupów.

Pomniki i płyty pamiątkowe

Sosnowiec to również miejsce, gdzie upamiętniono ważne wydarzenia i postacie. Na terenie Zagłębiowskiego Parku Sportowego można zobaczyć pomnik Włodzimierza Mazura, który upamiętnia zasługi tego człowieka dla lokalnej społeczności.

Ponadto, na parkingu centrum handlowego Auchan znajduje się płyta pamiątkowa, upamiętniająca wizytę papieża Jana Pawła II w Sosnowcu. Warto odwiedzić również Pamiątkową płytę na Placu im. Braci Kożuchów, która przypomina o żydowskim getcie, oraz tablicę poświęconą robotnikom poległym 9 lutego 1905 roku na ulicy Stanisława Staszica.

Środula w kulturze

Środula, z bogatą historią i kulturą, może poszczycić się różnorodnymi formami ekspresji artystycznej, które odzwierciedlają ducha tej dzielnicy. W literaturze odkryjemy kilka kluczowych dzieł:

• Art Spigelman, Maus. Opowieść ocalałego, 1992, wydanie polskie w 2001 roku,
• Artur Żark, Środula – historia zapomnianej dzielnicy 1612–1970, 2013,
• Adam Szydłowski, Moja Środula, 2023.

W dziedzinie filmu można wymienić:

• Mur (w innych językach), 1982,
• Zielone lata, 1979.

Teatr również nie pozostaje w tyle, prezentując urok tej lokalizacji w produkcji:

• Środula. Krajobraz Mausa, 2022.

---

Oceń: Środula

---