Jan Nowakowski (historyk literatury)

---

Życiorys

Jan Nowakowski, znany historyk literatury, urodził się w inteligenckiej rodzinie. Jego ojciec, Jan, pełnił funkcję urzędnika, podczas gdy matka, Janina, której korzenie sięgały Francji, była nauczycielką-romanistką. Młodzieńcze lata spędził w Sosnowcu, gdzie ukończył gimnazjum. W 1926 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie kształcił się w zakresie filologii polskiej oraz germańskiej.

W 1930 roku, Nowakowski podjął naukę za granicą, zgłębiając literaturę francuską na Uniwersytecie w Grenoble. Dwa lata później uzyskał tytuł magistra filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, przy wsparciu swojego promotora, Ignacego Chrzanowskiego. Po zakończeniu studiów, w 1931 roku, podjął pracę jako nauczyciel w gimnazjum w Wołkowysku, gdzie uczył nie tylko języka polskiego, ale również łacińskiego, francuskiego, historii, a także wiedzy o Polsce współczesnej i propedeutyki filozofii. Krótko później przeniósł się do Brześcia nad Bugiem, gdzie kontynuował swoją karierę jako polonista.

W 1936 roku awansował na dyrektora biblioteki Kuratorium Okręgu Szkolnego Brzeskiego. Czas okupacji to okres, w którym Nowakowski prowadził tajne komplety polonistyczne w Warszawie. Był aktywnym członkiem Tajnej Organizacji Nauczycielskiej i brał udział w obronie cywilnej podczas powstania warszawskiego. Po upadku powstania zdołał przedostać się do Rabki, gdzie został na krótko aresztowany.

Po wojnie, w Krakowie, ponownie podjął pracę jako nauczyciel w liceach im. św. Jacka oraz im. H. Sienkiewicza. W latach 1947–1950 był wizytatorem kuratoryjnym szkół średnich. W 1950 roku, dzięki Wincentemu Dankowi, zaczął pracować w krakowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej. W 1951 roku, pod opieką Kazimierza Wyki, obronił pracę doktorską, uzyskując stopień doktora filozofii. W 1954 roku zdobył tytuł docenta, a następnie profesurę nadzwyczajną w 1962 roku oraz zwyczajną w 1971 roku.

W krakowskiej WSP pełnił szereg kluczowych funkcji, takich jak:

• kierownik Katedry Literatury Polskiej (1954–1971),
• kierownik Zakładu Literatury Polskiej (1971–1976),
• dyrektor Instytutu Filologii Polskiej (1976–1978),
• dziekan Wydziału Filologiczno-Historycznego (1959–1963).

W okresie od 1957 do 1960 roku był członkiem Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN oraz aktywnym uczestnikiem krakowskiego oddziału PAN. Jako członek licznych towarzystw naukowych i społecznych, współpracował z m.in. „Ruchu Literackiego”, „Rocznikiem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, Towarzystwem im. Marii Konopnickiej oraz Akademią Adama Mickiewicza w Bolonii. Pracował również w Polskim Towarzystwie Współpracy Naukowej z Francją i zasiadał w Radzie Wydawniczej „Prac Historycznoliterackich PAN”. Wyróżniał się jako promotor, wypromował ponad 20 doktorów oraz kilkuset magistrów.

W 1985 roku Jan Nowakowski otrzymał tytuł doktora honoris causa Wyższej Szkoły Pedagogicznej. Jego życie zakończyło się w sposób, który oddaje jego zaangażowanie w naukę, a on sam znalazł spokój na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XLVI-4-6).

Zainteresowania naukowe

Badania naukowe Jan Nowakowskiego obejmowały szeroki wachlarz tematów, a w szczególności literaturę romantyczną oraz młodopolską, jak również twórczość wybitnych pisarzy francuskich. W szczególności jego zainteresowania koncentrowały się na teatrze i teatrologii. Przez wiele lat zgłębiał twórczość Stanisława Wyspiańskiego, czego efektem było opublikowanie licznych artykułów naukowych.

Na jego zainteresowania duży wpływ miał Kazimierz Wyka, który zainspirował Nowakowskiego do badań nad dziełami Teofila Lenartowicza. Poza tym, szczególnie pogłębione analizy przeprowadzał nad twórczością pisarzy francuskich, w tym Romaina Rollanda, Franciszka Rabelais’a, Honoré’a Balzaca oraz Émile’a Zoli.

W ramach swoich badań Jan Nowakowski podejmował również temat wzajemnych relacji między literaturą polską a francuską. Poza tym jest autorem wielu prac poświęconych metodyce nauczania na poziomie akademickim oraz kształceniu nauczycieli. Wśród jego uczniów byli m.in. Bolesław Faron oraz Stanisław Żak.

Publikacje

Jan Nowakowski to postać wybitna w dziedzinie historii literatury, której prace wniosły istotny wkład w zrozumienie kontekstu literackiego, a także ochrony przyrody. Wśród jego publikacji wyróżniają się następujące tytuły:

• Przymierze z Ziemią. Ochrona przyrody a wychowanie, Kraków 1946,
• Historia literatury powszechnej i polskiej na tle dziejów kultury z wypisami. Rok 2. Literatura XIX wieku, Warszawa 1949 (wraz z Kazimierzem Kosińskim),
• Spór o Zolę w Polsce. Z dziejów pozytywistycznej recepcji naturalizmu francuskiego, Wrocław 1951,
• Teofil Lenartowicz i jego poezja, Kraków 1970.

Ordery i odznaczenia

Jan Nowakowski, wybitny historyk literatury, został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami w trakcie swojej kariery. Poniżej przedstawiamy najważniejsze nagrody i odznaczenia, które otrzymał:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, 1977,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 1961,
• Złoty Krzyż Zasługi, 1955,
• Srebrny Wawrzyn Akademicki, 7 listopada 1936,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, 1975,
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”, 1973,
• Złota Odznaka „Za Pracę Społeczną dla Miasta Krakowa”, 1985.

---

Oceń: Jan Nowakowski (historyk literatury)

---