Leon Zygmunt Usarek

---

Biografia

Leon Zygmunt Usarek był synem Antoniny Fabiańskiej (1876–1954) oraz Franciszka (1866–1944), który pracował jako stolarz w zakładach kolejowych. Pochodził z rodziny licznej, gdzie był jednym z sześciu dzieci. W 1913 roku ukończył siedmioklasową Szkołę Handlową Zgromadzenia Kupców w Będzinie, zdobywając z przedmiotów najwyższe oceny.

W 1915 roku przystąpił do tajnego Związku Strzeleckiego w Sosnowcu. Jego zaangażowanie w działania niepodległościowe było widoczne, gdy 11 listopada 1918 roku uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich i zgłosił się do Wojska Polskiego, do 11 pułku piechoty. Uzyskał stopień podchorążego i został mianowany komendantem odcinka Oświęcim w czasie akcji dywersyjno-plebiscytowej na Górnym Śląsku, biorąc udział w trzech powstaniach śląskich. Niestety, ze względu na chorobę płuc, w grudniu 1920 roku został przeniesiony do rezerwy, gdzie przyznano mu stopień podporucznika.

W 1921 roku rozpoczął naukę na Uniwersytecie Warszawskim na Wydziale Filozoficznym, wybierając kierunek związany z historią. Aby zadbać o swoje utrzymanie, udzielał korepetycji, a także przez pewien czas uczył historii w prywatnym gimnazjum im. Edwarda Rontalera. Od 16 września 1923 roku był związany z Państwowym Gimnazjum Męskim im. Władysława IV, gdzie pracował do końca swojego życia. W 1926 roku otrzymał dyplom ukończenia studiów.

W 1928 roku na podstawie pracy „Andrzej Zamojski i jego stosunek do założenia stronnictwa białych w r. 1861”, z rąk profesora Marceliego Handelsmana, uzyskał tytuł doktora filozofii oraz dyplom nauczyciela historii i nauki obywatelskiej w szkołach średnich. W latach 1936–1938 pełnił również funkcję zastępcy dyrektora w VIII Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Króla Władysława IV.

16 września 1938 roku, Usarek zdecydował się na nowe wyzwania i opuścił stanowisko w Gimnazjum im. Władysława IV, aby zostać p.o. dyrektora w nowym XVII Państwowym Gimnazjum Rozwojowym przy ul. Polnej 46a, które powstało na miejscu byłego gimnazjum męskiego im. Rontalera. Wykonywał tam prace organizacyjne przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego 1 września 1939 roku, a funkcję tę pełnił do 15 kwietnia 1940 roku.

W momencie mobilizacji 23 sierpnia 1939 roku, jako podporucznik rezerwy, Usarek został wysłany do Dęblina. Po 17 września jego jednostka uległa rozwiązaniu, a po powrocie do Warszawy, zajął się odbudową uczelni na ul. Polnej, zniszczonej w wyniku działań wojennych. Dzięki wsparciu rodziców uczniów, już w krótkim czasie udało mu się wznowić zajęcia.

Niestety, 10 listopada 1939 roku podczas masowych aresztowań polskiej inteligencji, Usarek został zatrzymany przez Gestapo na apelu szkolnym i osadzony na Pawiaku. Większość aresztowanych zwolniono 11 kwietnia 1940 roku, jednak Leon Zygmunt Usarek wraz z innymi profesorami, został wypuszczony dopiero 5 kwietnia 1940 roku.

Po zwolnieniu, natychmiast przystąpił do organizowania tajnych kompletów i 15 maja stanął na czele tajnego Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV. Społeczność objęła swoim zasięgiem całą Pragę, od Grochowa po Nowe Bródno, a tajne nauczanie trwało do 14 września 1944 roku.

Od października 1943 roku, jego rodzina ukrywała w swoim mieszkaniu przy ul. Siedleckiej 29 m. 3 Żydówkę, Żonę przyjaciela, profesora Oskara Bartla, Zofię Bartel, posługującą się podstępnymi dokumentami na nazwisko Jadwigi Idzikowskiej.

11 kwietnia 1944 roku, rodzina Usarków została aresztowana podczas tzw. „sprawy Ziutka”. 24 maja 1944 roku, Leon Zygmunt Usarek został wysłany do obozu koncentracyjnego Stutthof, a później przeniesiony do Hagerwelle Pölitz. Zdołał uciec podczas ewakuacji obozu 1 maja 1945 roku, a 25 maja wrócił do Warszawy.

1 czerwca 1945 roku, L.Z. Usarek został na nowo dyrektorem VIII Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV. Pełnił tę funkcję aż do grudnia 1948 roku, kiedy to został zwolniony w wyniku pomówienia. Od 1 lutego 1949 roku pracował w IX Państwowym Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących im. Ignacego Daszyńskiego.

Ostatnie lata swego życia spędził jako nauczyciel w IV Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących przy ulicy Kowelskiej 1, gdzie zdecydował się pracować na własną prośbę po przeniesieniu szkoły im. Ignacego Daszyńskiego do lewobrzeżnej Warszawy.

Odznaczenia

Leon Zygmunt Usarek został odznaczony licznymi wyróżnieniami, które świadczą o jego zasługach i poświęceniu. Wśród nich warto wymienić:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” – 1958,
• Krzyż Niepodległości,
• Śląska Wstęga Waleczności i Zasługi,
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę – 1939,
• Złota Odznaka ZNP – 1957.

---

Oceń: Leon Zygmunt Usarek

---