Kazimierz Mastalerz

---

Życiorys

Kazimierz Mastalerz urodził się 20 listopada 1894 roku w Sosnowcu, w rodzinie maszynisty kolejowego Jana (1858–1947) oraz Zofii Teodory z domu Dobke (1875–1937). Był bratem Jana, który zginął 4 czerwca 1920 roku pod Antonówką, oraz Stefana (ur. 10 lipca 1897), pozostającego w rezerwie podporucznikiem sanitarnym. Jego trzecim bratem był Stanisław, znany również pod pseudonimem „Semen” (ur. 20 października 1898, zm. 1969), który był porucznikiem lekarzem weterynarii. Wszyscy bracia byli aktywnymi działaczami niepodległościowymi i otrzymali Krzyż Niepodległości.

Kazimierz kształcił się w gimnazjum polskim Gustawa Kośmińskiego w Częstochowie. Należał do Organizacji Młodzieży Narodowej Szkół Średnich oraz Związku Młodzieży Polskiej „Przyszłość” (PET). W 1912 roku współtworzył drużynę skautową im. W. Łukasińskiego złożoną z innych członków Organizacji Młodzieży Narodowej Zarzewiackiej i pełnił w niej rolę zastępowego. Niestety, w końcu 1912 roku, jako uczeń VII klasy, został zatrzymany przez Rosjan i umieszczony w areszcie w Częstochowie. Po zwolnieniu przeniósł się do Warszawy kontynuując naukę w gimnazjum, jednak w obawie przed ponownym aresztowaniem wyjechał do Lwowa, gdzie uczęszczał na kursy maturalne. W 1914 roku zdał egzamin maturalny i aktywnie uczestniczył w Polskich Drużynach Strzeleckich.

W 1914 roku Kazimierz rozpoczął służbę w 1 szwadronie 1 pułku ułanów I Brygady Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym, od lipca 1917 do 1918 roku, był internowany w Szczypiornie, a następnie w Łomży. W listopadzie 1918 roku wstąpił do 1 pułku szwoleżerów. Wziął udział w obronie Lwowa, a następnie w wojnie polsko-bolszewickiej. W kwietniu 1919 roku otrzymał stopień podporucznika, a w sierpniu 1920 awansował na porucznika i rotmistrza. W czasie działań wojennych w 1920 roku dowodził 2. szwadronem pułku podczas szarży pod Arcelinem, gdzie został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr krzyża 805).

23 grudnia 1924 roku Kazimierz został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza i obejmując dowództwo 4 Szwadronu Kawalerii w Niewirkowie. 3 maja 1926 roku awansował na majora oraz uzyskał 10. lokatę w korpusie oficerów kawalerii. W lipcu tego samego roku przeniesiono go do 1 pułku szwoleżerów, gdzie zajął stanowisko kwatermistrza. 5 listopada 1928 roku został zastępcą dowódcy pułku, a 24 grudnia 1929 roku mianowano go podpułkownikiem. W marcu 1930 roku objął dowództwo 8 pułku ułanów w Krakowie, które sprawował aż do 1939 roku, uzyskując stopień pułkownika z dniem 1 stycznia 1934 roku. 1 sierpnia 1939 roku został wyznaczony na dowódcę 18 pułku ułanów w Pomorskiej Brygadzie Kawalerii.

1 września 1939 roku podjął decyzję o ataku w szyku konnym na wycofujące się niemieckie jednostki. Dowództwo nad szarżą miał uczestniczyć porucznik Cydzik, który uważał ten plan za nieprawdopodobny. Pułkownik Mastalerz stanowczo zapewnił go, aby zameldował generałowi, że wykona rozkaz. Pod koniec tej zwycięskiej szarży na polu walki pojawiły się niemieckie samochody pancerne. W trakcie rozpoznania zginął od ognia niemieckiej kompanii piechoty. Propaganda czasów totalitarnych często przedstawiała tę walkę jako nieudane starcie „z szablami na czołgi”.

Po bitwie, 2 września, pułkownik Mastalerz został godnie pochowany wraz z innymi oficerami, lecz już dwa tygodnie później jego zwłoki zostały wykopane i zbezczeszczone. Jego miejsce pochówku nie jest jednoznacznie znane; niektórzy twierdzą, że został pochowany na cmentarzu w Człuchowie, na inny źródło podaje, że leży na cmentarzu przy ul. Gdańskiej w Chojnicach. W Częstochowie znajduje się symboliczna inskrypcja na grobowcu rodzinnym Mastalerzów na cmentarzu Kule (kwatera 2-II-7).

Kazimierz Mastalerz był żonaty z Janiną z Krępskich i nie doczekał się potomków.

Ordery i odznaczenia

Kazimierz Mastalerz został odznaczony wieloma prestiżowymi medalami i odznaczeniami za swoją wyjątkową służbę oraz wkład w odzyskanie i obronę niepodległości. Poniżej przedstawiamy szczegółowy spis przyznanych mu honorów:

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 147 – pośmiertnie w roku 1939,
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 805,
• Krzyż Niepodległości – przyznany 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”,
• Krzyż Walecznych – otrzymany czterokrotnie,
• Złoty Krzyż Zasługi – przyznany 19 marca 1937 „za zasługi w służbie wojskowej”,
• Srebrny Krzyż Zasługi – nadany 7 grudnia 1927 „za zasługi na polu organizacji i administracji armji”,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii,
• Złoty Medal Waleczności Miloša Obilića (Królestwo Serbii).

Te odznaczenia są symbolem nie tylko jego odwagi, ale również oddania dla kraju oraz zaangażowania w sprawy narodowe.

Upamiętnienie

Ulice we Wrocławiu, Grudziądzu oraz Chojnicach noszą imię pułkownika Mastalerza. To ważne wyróżnienie podkreśla jego znaczenie w historii.

---

Oceń: Kazimierz Mastalerz

---