Rudolf Niemczyk

---

Życiorys

Rudolf Niemczyk przyszedł na świat w Sosnowcu 17 grudnia 1894 roku. Wywodził się z polskiej rodziny robotniczej, w której kultywowany był silny etos patriotyzmu. Już w młodym wieku, po ukończeniu szkoły podstawowej oraz gimnazjum, znane jako „Aleksandrówka”, Rudolf związał swoje życie z pracą w Sosnowieckiej Kasie Oszczędnościowej, jednocześnie kontynuując naukę na różnych kursach. W połowie września 1907 roku, jego ojciec oraz starszy brat, zaangażowani w działalność Frakcji Rewolucyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), byli odpowiedzialni za zastrzelenie rosyjskiego szpicla, celnika sosnowieckiego Iwanowa, co zmusiło ich rodzinę do przeniesienia się do Zawodzia.

W czasie I wojny światowej Rudolf został wcielony do armii pruskiej (od 1914 do 1918 roku). Po zakończeniu działań wojennych, od listopada 1918 roku, brał udział w organizowaniu Straży Obywatelskiej w powiecie katowickim oraz Polskiej Organizacji Wojskowej na Górnym Śląsku. Należał także do Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W trakcie I powstania śląskiego w 1919 roku Niemczyk pełnił funkcję dowódcy kompanii w rejonie Janowa, Zawodzia oraz Szopienic. Swoje działania prowadził pod pseudonimami, takimi jak Stein oraz Gaduła. W obliczu braków w uzbrojeniu, grupy powstańcze były zmuszone się poddać.

W II powstaniu śląskim, które miało miejsce w sierpniu 1920 roku, Rudolf Niemczyk objął dowództwo nad baonem katowickim. Jego działalność nie obyła się jednak bez konsekwencji, gdyż we wrześniu 1920 roku został aresztowany przez Policję Plebiscytową w katowickim Zawodziu, na Kaiser Wilhelm Straße (obecnie 1 Maja). Aresztowano go, gdy wracał ze spotkania z działaczem Walentym Fojkisem, niosąc dokumenty dla Wojciecha Korfantego. Mimo brutalności, jakiej doświadczył podczas zatrzymania, udało mu się zniszczyć materiały, które mogłyby skutkować poważnymi konsekwencjami. Po aresztowaniu trafił na komisariat w Bogucicach, a później na komendę w Katowicach oraz do aresztu śledczego w Mikołowie. Jego przypadek zaintrygował także inspektora tajnej policji śledczej z francuskich służb, Schmidta, który przypadkowo trafił na trop Niemczyka.

Po swoim uwolnieniu, Rudolf Niemczyk aktywnie włączył się w akcję plebiscytową, pełniąc funkcję komendanta Katowic w latach 1920–1921. W czasie III powstania śląskiego dowodził baonem katowickim. W drugiej nocy z 2 na 3 maja 1921 roku wyznaczone zostały zadania zdobycia strategicznych punktów w mieście, a powstańcy z impetem przejęli Katowice, co spotkało się z reakcją ze strony Francuzów. W niektórych miejscach doszło do walk pomiędzy powstańcami a francuskimi wojskami, jednak Niemczyk, pragnąc uniknąć otwartego konfliktu, postanowił o ostrożnym wycofaniu się z miasta.

W wyniku tych działań baon Niemczyka zyskał nową nazwę – 3 Katowicki Pułk Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego. Wzięli oni udział w bitwie pod Górą św. Anny 27 maja 1921 roku, a Niemczyk dowodził podczas walk o Lichynię. Nocą 4 czerwca 1921 roku, powstańcy zostali rozdzieleni przez francuskie siły. Z obawą o dalsze działania, Niemczyk wspólnie z innymi powstańcami protestował u Korfantego. Ostatecznie pułk został rozwiązany.

Po zakończeniu powstań, Rudolf Niemczyk zaangażował się w organizację Związku Byłych Powstańców i podjął pracę jako urzędnik w Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Katowicach. W latach 1923-1924 pełnił funkcję prezesa Górnośląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. W latach 1936–1939 wstąpił do licznych organizacji i stowarzyszeń, takich jak Chór „Ogniwo”, Związek Powstańców Śląskich, Związek Obrony Kresów Zachodnich, Obwód Ligi Morskiej i Kolonialnej w Zawodziu oraz KS „Słowian”. W sierpniu 1939 roku zajął się organizowaniem Powstańczych Batalionów Obrony Narodowej i wziął udział w wrześniowej kampanii, broniąc Zawodzia. Ostatecznie znalazł się w Związku Radzieckim.

W kwietniu 1942 roku Rudolf zgłosił się do Armii Andersa, a w kolejnych latach brał udział w walkach w Afryce Północnej. W 1943 roku, dzięki przejściu przez Wielką Brytanię, dostał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie rozpoczął działalność propagandową i werbunkową do wojska, awansując na porucznika.

Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Katowic, osiedlając się w Zawodziu. W 1962 roku odsłonił odbudowany Pomnik Powstańców Śląskich w Starej Ligocie.

Rudolf Niemczyk zmarł w Katowicach 14 listopada 1964 roku. Został pochowany na cmentarzu w Bogucicach.

Spisane świadectwa

W kontekście historycznych wydarzeń na Śląsku, szczególną wartość mają różne opublikowane świadectwa, które dokumentują zmagania mieszkańców w obliczu konfliktu. Poniżej przedstawiamy kilka istotnych publikacji, które przybliżają nam te dramatyczne chwile.

• wspomnienia walk z czasów zdobywania i okupowania miasta Katowic podczas III powstania, „Powstaniec Śląski” 1936, nr 5, s. 55–63,
• dwa epizody. [W:] „Pamiętniki powstańców śląskich”. T. I. Katowice 1957, s. 132–135,
• 3 pułk powstańczej piechoty w akcji. [W:] „Godzina druga”. Warszawa 1959, s. 27–28.

Awanse

Rudolf Niemczyk miał kilka istotnych awansów w swojej karierze wojskowej, które miały miejsce w różnych okresach czasu.

• sierżant – luty 1921 (z ważnością od 26 grudnia 1920 roku),
• podporucznik – kwiecień 1921 (z ważnością od 1 kwietnia 1920 roku),
• porucznik – 1946 (?).

Ordery i odznaczenia

Rudolf Niemczyk został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami za swoje zasługi. Lista wyróżnień, które otrzymał, obejmuje:

• Order Virtuti Militari V kl,
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi,
• Krzyż Walecznych,
• Krzyż Niepodległości.

Upamiętnienie

W 1976 roku ulicy w katowickiej dzielnicy Murcki nadano imię Rudolfa Niemczyka, co stanowi dowód na jego znaczenie w historii regionu.

---

Oceń: Rudolf Niemczyk

---