Ryszard Mańka (powstaniec śląski)

---

Lata dzieciństwa i I wojna światowa

W latach 1899–1906 Ryszard Mańka kształcił się w szkole podstawowej w dzielnicy Niwka, znajdującej się w Sosnowcu. Po pomyślnym zakończeniu edukacji podstawowej, osiedlił się w Mysłowicach, gdzie podjął naukę w gimnazjum, rozwijając swoją wiedzę i umiejętności. Warto zaznaczyć, że przez trzy lata zdobywał doświadczenie jako ślusarz, co miało znaczący wpływ na jego późniejsze życie zawodowe.

W trakcie I wojny światowej, jako obywatel niemiecki, został zmobilizowany do armii i wysłany na front. Był to czas wielkich przemian i wyzwań. Po zakończeniu konfliktu, w styczniu 1919 roku, Mańka postanowił zaangażować się w działalność patriotyczną, przystępując do tworzenia Polskiej Organizacji Wojskowej w rejonie mysłowickim. Do organizacji tej przynależały miejscowości takie jak: Janów Miejski, Słupna, Brzęczkowice, Brzezinka oraz Morgi.

Oddziały wojskowe, które powołał do życia Mańka, stały się istotnym elementem przyszłych powstań śląskich, a także zorganizowały wiele skutecznych akcji dywersyjnych. W ten sposób jego zaangażowanie i determinacja miały znaczący wkład w kształtowanie się polskich tradycji niepodległościowych w tym rejonie.

Powstania śląskie

I powstanie śląskie

Ryszard Mańka odegrał znaczącą rolę jako lider baonu w czasie trzech powstań śląskich. W szczególności, jego dowództwo w I powstaniu śląskim podczas siedmiodniowych potyczek z niemieckimi siłami straży granicznej w Mysłowicach, wyróżnia się na tle historii. Aby uniknąć oblężenia miasta, postanowił wydać rozkaz wycofania swoich grup bojowych, a także rannych oraz poległych towarzyszy. Ostatecznie, oddziały przeniosły się do miejscowości takich jak Modrzejów, Niwka oraz Jęzor.

II powstanie śląskie

W lutym 1920 roku Ryszard Mańka wznowił rekrutację do Pogotowia Obywatelskiego Wyzwoleńczego, intensywnie przygotowując mysłowicki baon do nadchodzącego II powstania. Współpraca w ramach dowództwa obejmowała takie osobistości jak Bernard Wała oraz Wincenty Terakowski. Wsparcie dla ich działań otrzymali także od pracowników lokalnych kopalń, z Mysłowic oraz Nowej Przemszy, co było kluczowe w kontekście planów odbicia kopalni znajdującej się w Mysłowicach. W odpowiedzi na te przygotowania, niemieckie oddziały wzmocniły swój garnizon ściągając posiłki z okolicznych posterunków.

Na wieczór 18 sierpnia nadeszła komenda do rozpoczęcia akcji bojowych. Dzień później powstańcy otoczyli Mysłowice, zajmując strategiczne tereny w postaci okolicznych pagórków oraz hałd. Pod dowództwem Mańki, powstańcy zaczęli atak na kopalnię, jednak zostali zatrzymani przez intensywny ogień z broni maszynowej, co zmusiło ich do odwrotu. Później skierowali się w stronę centrum miasta. Po długich godzinach walk, Mysłowice znalazły się w rękach powstańców, którzy ponownie zaatakowali wspomnianą kopalnię, ostatecznie odnosząc sukces.

Tego samego wieczoru do Mysłowic przybył francuski pułkownik Blanchard, który zorganizował dyskusje z dowódcą powstańców, Ryszardem Mańką. Koalicyjny komendant Bartoli powierzył Mańce komendę nad Strażą Obywatelską, której członkami byli między innymi Ryszard Mańka, Władysław Knapik oraz Mieczysław Knapik. Formacja ta działała w ramach Komitetu Samoobrony i posługiwała się językiem polskim.

Oddziały pod dowództwem Mańki udało się utrzymać w Mysłowicach do 4 października 1920 roku. Po zakończeniu działań wojennych, zorganizował on jednostki POW Kolejarzy oraz POW Policji Górnośląskiej. Dodatkowo, stworzył w Mysłowicach sekcję Straży Obywatelskiej i Straży Kopalnianej, które przekształciły się w Warty Gminne po zakończeniu III powstania.

III powstanie śląskie

W chwili, gdy wybuchło III powstanie śląskie, oddziały Ryszarda Mańki szybko przejęły kontrolę nad Mysłowicami. Następnie, zostały delegowane do Katowic, gdzie brały udział w zajmowaniu tego miasta. W trakcie walk o Świętochłowice, Mańka doznał rany i zmuszony był wycofać się. Niemniej jednak, po dwóch dniach wracał do akcji, formując nowy baon, który został szybko przeszkolony i wysłany na front, aby wspierać 16 Pułk Piechoty „Rysia”.

Dzięki jego staraniom w organizacji oddziałów powstańczych oraz aktywnemu uczestnictwu w walkach o przyłączenie Górnego Śląska do Polski, Ryszard Mańka został mianowany oficerem Wojska Polskiego. 14 listopada 1929 roku uhonorowano go Srebrnym Krzyżem Zasługi. Po podziale Górnego Śląska w 1922 roku, przez kilka kolejnych lat służył w wojsku, a po przejściu do rezerwy zajął się handlem. W 1939 roku, po inwazji hitlerowskiej na Mysłowice, Mańka powrócił do swej rodzinnej miejscowości, Niwki. Doniesienie na niego do władz okupacyjnych doprowadziło do jego aresztowania, a następnie trafił do obozu koncentracyjnego, najprawdopodobniej w Sachsenhausen lub Dachau, gdzie zmarł około 30 maja 1940 roku.

---

Oceń: Ryszard Mańka (powstaniec śląski)

---