Czesława Prywer

---

Życiorys

„Czesława Prywer to wybitna postać, która swoje edukacyjne kroki stawiała w Warszawie, gdzie ukończyła nie tylko szkołę średnią, ale również Wyższą Szkołę Ogrodniczą w latach 1916–1918 oraz Wydział Rolny Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W 1925 roku zdobyła tytuł inżyniera rolnika. Już podczas studiów angażowała się w działalność społeczną jako członkini Związku Młodzieży Polskiej „Zet” oraz jako sanitariuszka broniła Lwowa, gdzie została wzięta do niewoli przez Ukraińców, jednak udało jej się z niej uciec.

Po zakończeniu studiów, Prywer znalazła zatrudnienie w Zakładzie Systematyki i Geografii Roślin Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1930–1939 pracowała w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Tam skoncentrowała swoje badania na genetyce i cytologii, piastując stanowisko adiunkta w zakładzie botanicznym i genetycznym. W 1934 roku objęła funkcję Wiceprezesa Zarządu Zrzeszenia Asystentów WWP, którym kierował Tomasz Piskorski. Pod koniec lat 30. ubiegłego wieku złożyła prawdopodobnie egzamin doktorski.

W pierwszych dniach września 1939 roku Prywer zdecydowała się dołączyć do Polskiego Czerwonego Krzyża jako sanitariuszka, towarzysząc się cofającemu wojsku polskiemu aż do Lwowa, gdzie wpadła w ręce radzieckie. Została deportowana na Ukrainę, gdzie musiała stawić czoła skrajnie trudnym warunkom pracy w rolniczym zakładzie doświadczalnym, prowadząc badania w mroźnej temperaturze –30°C, pozbawiona odpowiedniej odzieży. Kierownik działu, w którym odbywała praktyki, zainteresował się nią, gdy dowiedział się o jej powiązaniach rodzinnych z autorem prac dotyczących cytologii buraka cukrowego, co zaowocowało przeniesieniem jej do ocieplanych szklarni.

Po podpisaniu układu Sikorski–Majski w 1941 roku zgłosiła się do pracy w radzieckim szpitalu wojskowym, niestety zapadła na tyfus. W 1943 roku zorganizowała wędrowny sierociniec dla dzieci z Polski, kierując nim zgodnie z instrukcjami Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie aż do Indii, gdzie przyjął ich Meksyk. Tam, wraz ze swoimi podopiecznymi, rozpoczęła nowy rozdział życia. Od 1943 roku podjęła pracę jako robotnica w Rolniczej Stacji Doświadczalnej Santa Rosa w pobliżu León w stanie Guanajuato. Wiosną 1945 roku stację wizytował minister rolnictwa, który, dowiadując się o jej umiejętności mowy w pięciu językach, w tym hiszpańskim, szybko przyjął ją do grona profesorskiego Państwowej Szkoły Rolniczej w Chapingo (aktualnie Uniwersytet Autonomiczny w Chapingo), usytuowanej w gminie Texcoco blisko Meksyku.

W tej uczelni pracowała przez wiele lat, kierując laboratorium botanicznym i wykładając botanikię ogólną i cytologię. Dodatkowo została członkinią Rady Zarządzającej. Na studiach podyplomowych prowadziła zajęcia związane z cytologią oraz technikami mikroskopowymi. Ustanowiła profesor botaniki oraz dyrektora Meksykańskiego Programu Rolnego, finansowanego przez Fundację Rockefellera, prowadząc badania m.in. nad cytologią buraka cukrowego oraz poliploidalnością jako czynnikiem wpływającym na uprawy roślin.

W swoim testamencie przekazała swój cenny księgozbiór tamtejszej bibliotece uniwersyteckiej oraz dom dla Jadwigi Ingarden, z którą mieszkała przez dwanaście lat w Meksyku. Niewielki majątek rolny, który nabyła, przeznaczyła na fundusz stypendialny dla studentów. Zbudowana na terenie należącym do majątku kolonia domów profesorskich obecnie nosi jej imię. Czesława Prywer jest także patronką jednej z sal kolegium podyplomowego Uniwersytetu Autonomicznego w Chapingo i jedne z osiedli w Texcoco nosi nazwę Circuito Prywer.”

Życie prywatne

Czesława Prywer była córką Mariana oraz Felicji z rodziny Lidzbarskich. W latach trzydziestych zawarła związek małżeński z panem Wilczyńskim. Niestety, ich szczęśliwe życie przerwał tragiczny wypadek, gdyż mąż zginął we wrześniu 1939 roku w wyniku bombardowania, które zniszczyło ich dom w Warszawie. Para nie doczekała się potomstwa.

---

Oceń: Czesława Prywer

---