Lucjan Krawiec

---

Życiorys

Lucjan Krawiec był synem Marcina i Stanisławy. Jego ojciec pracował jako odlewnik w fabryce metalurgicznej. W Sosnowcu ukończył szkołę powszechną oraz sześć klas gimnazjum im. Bolesława Prusa. Z powodu trudnych warunków materialnych, w 1925 roku udał się do Wilna. Tam, udzielając korepetycji, zdał maturę jako eksternista. W tym samym roku rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Stefana Batorego. W trakcie nauki stał się uczniem Stanisława Kościałkowskiego, a jego zaangażowanie w archiwum oficyny wydawniczej zaowocowało pierwszymi publikacjami tekstów historycznych. Jednocześnie Krawiec angażował się politycznie w Polskiej Partii Socjalistycznej.

Studia magisterskie ukończył w 1933 roku, uzyskując kwalifikacje nauczyciela szkoły średniej. Po zakończeniu edukacji podjął pracę w Rzeczypospolitej Wileńskiej, gdzie zasłynął jako profesor Seminarium Nauczycielskiego im. Tomasza Zana oraz nauczyciel historii w gimnazjum im. Adama Mickiewicza. Wykładał również historię w Wileńskim Instytucie Pedagogicznym i Seminarium Prawosławnym. Krawiec pracował w szkolnictwie do roku szkolnego 1939/1940, kiedy to władze litewskie zamknęły szkoły. W czasie pracy w szkołach, aktywnie uczestniczył w polityce jako członek PPS oraz w działalności związkowej w Związku Nauczycielstwa Polskiego. Pracował także wspólnie z Jerzym Ordą nad badaniami historycznymi dotyczących Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Po wybuchu II wojny światowej, w wrześniu 1939 roku, Krawiec zaangażował się w ruch niepodległościowy. Początkowo reprezentował ZNP w Komitecie „Polskim”, zrzeszającym różne ugrupowania polityczne. Uczestniczył w Organizacji Socjalistyczno-Niepodległościowej „Wolność”, a w grudniu 1939 roku został przesłuchany przez litewską policję. W lipcu 1940 roku, po wkroczeniu wojsk radzieckich na Litwę, niektórzy twierdzili, że Krawiec reprezentował PPS-WRN jako zastępca delegata rządu polskiego w Londynie, jednak nie ma na to potwierdzenia w literaturze.

12 lipca 1940 roku został aresztowany i osadzony w więzieniu na Łukiszkach. Przeszedł śledztwo prowadzone przez litewskie NKWD, nie zdradził nikogo, a po sześciu miesiącach, 15 stycznia 1941 roku, odzyskał wolność. Po inwazji Niemiec na ZSRR, kontynuował działania konspiracyjne. W 1942 roku, wraz z dr. Jerzym Dobrzańskim, zorganizował pierwsze wydawnictwa konspiracyjne „Polska Ludowa” i „Droga Wolności”, które były publikowane przez Wileńską Koncentrację Demokratyczną, grupującą PPS-WRN, SL, SD oraz Związek Nauczycielstwa Polskiego. Krawiec, używając pseudonimu „Kazimierz”, pełnił funkcję kierownika Centralnego Wydziału Wykonawczego WKD.

Był również członkiem Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS-WRN. W czerwcu 1942 roku uczestniczył w negocjacjach dotyczących współpracy z przedstawicielami socjaldemokratów oraz ludowców litewskich. Podczas niemieckiej okupacji, pracował jako robotnik, jednocześnie angażując się w tajne nauczanie, w ramach którego prowadził lekcje historii, łaciny i języka polskiego w liceach. W 1942 roku został członkiem Konwentu Stronnictw Politycznych, działając przy Okręgowej Delegaturze Rządu na województwo Wileńskie. Współpracował też z pismem Komendy Wileńskiego Okręgu AK „Niepodległość”, dokładając się do kolportażu treści do organizacji Wileńskiej Koncentracji Demokratycznej.

W kwietniu 1943 roku, Krawiec był rozważany jako jeden z kandydatów na stanowisko zastępcy Okręgowego Delegata Rządu. Ostatecznie funkcję tę objął dr Jerzy Dobrzański „Irwid”, któremu Krawiec z tego co mówiono, pomógł w uniknięciu aresztowania. Niestety, 20 czerwca 1944 roku, Krawiec został aresztowany przez Gestapo i znowu osadzony w więzieniu na Łukiszkach. Mimo trwającego śledztwa, nie ujawnił żadnych informacji i został przewieziony najpierw do obozu w Prawieniszkach, a potem do obozu pracy we Francji, w okolicy Metzu.

Jak zauważył dr Jerzy Dobrzański, jego przełożony w PPS i Delegaturze: „Był to cios dla organizacji bardzo ciężki. 'Kazimierz’ był człowiekiem wyjątkowej wartości, o wielkich zaletach charakteru i wyjątkowych zdolnościach organizacyjnych. Oddany był sprawie całym sercem i duszą.”

Przyjaciele z konspiracji uważali, że Krawiec zginął w Ponarach. O tym, że przeżył, dowiedzieli się wiele lat po wojnie. Po zakończeniu konfliktu pozostał we Francji, wciąż angażując się w Polskiej Partii Socjalistycznej na emigracji. Jego działalność obejmowała współpracę przy wydawaniu pisma Zygmunta Zaremby, „Światło”, w Paryżu. Od 1947 do 1955 roku pełnił funkcję faktycznego sekretarza redakcji. Z dniem 1 lutego 1948 roku objął stanowisko sekretarza Zarządu Głównego PPS we Francji, a w październiku tego samego roku został wyborem Zjazdu PPS na sekretarza zarządu.

W latach 1948-1949 wydawał pismo „Robotnik w Walce” w Paryżu. Na I Zjeździe PPS, który odbył się w Pont a Lesse, miał miejsce w dniach 24-30 maja 1948 roku, został wybrany do Rady Partyjnej oraz Centralnego Komitetu Zagranicznego PPS. Od 1949 roku sprzeciwiał się współpracy jego partii z narodową demokracją. Krytycznie ocenił związek PPS z innymi ugrupowaniami politycznymi, które zmierzały do przyjęcia prezydentury Augusta Zaleskiego. W obliczu rosnącego napięcia, złożył krytyczny list do Zygmunta Zaremby, przewodniczącego Rady Centralnej PPS oraz CKZ, manifestując sprzeciw wobec sojuszu z „żywiołami reakcyjnymi i totalitarnymi”.

W obliczu rosnącej presji, natychmiast ustąpił z roli zastępcy członka Rady Politycznej, co miało miejsce w styczniu 1950 roku. W listopadzie 1950 zrezygnował z Zarządu Głównego PPS we Francji. Plany wydania pisma socjalistycznego w 1951 roku nie zostały zrealizowane, gdyż brak funduszy ze strony CKZ PPS uniemożliwił kontynuację. W styczniu 1952 roku Krawiec wziął udział w II Zjeździe PPS w Lens, jednak z powodu różnic zdań nie zgłosił swojego kandydowania do władz partyjnych.

Od 1952 roku rozpoczął wydawanie nowego pisma „Równość”, które miało być platformą dla jego poglądów. W marcu 1954 roku został wybrany na przewodniczącego sekcji paryskiej PPS. Niestety, w wyniku publikacji drugiego numeru „Równości”, będącego opozycyjnym wobec władz PPS, Krawiec został wykluczony z partii w styczniu 1955 roku. W lipcu tego samego roku współzałożył Polską Partię Socjalno-Demokratyczną, która zniknęła z horyzontu politycznego po kilku latach działalności.

W 1959 roku Lucjan Krawiec zrezygnował z zaangażowania w życie polityczne, a w kolejnych latach skupił się na badaniach historycznych, współpracując z Biblioteką Polską w Paryżu.

Wybrane publikacje

Lucjan Krawiec jest autorem wielu znaczących publikacji, które wprowadzają czytelników w tematykę historii Polski oraz różnych aspektów kultury i społeczności. Poniżej przedstawiamy wybrane dzieła, które świadczą o jego wkładzie w badania naukowe:

• “Aleksander Jagiellończyk w Wilnie i na ziemiach b. W. Ks. Litewskiego”, oprac. Kazimierz Strasz, Wilno: Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Wileńskiego 1935,
• “Tatarzy w Polsce. Próba monografii. 1, Zarys dziejów ludności tatarskiej w Rzeczypospolitej Polskiej”, oprac. Lucjan Krawiec, Wilno: Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Wileńskiego 1936,
• “La Pologne d’une occupation à l’autre, 1944-1952”, Paris 1952 (jako Jean Malara wraz z Lucienne Rey [Aniela Gacka]),
• “Lista członków Towarzystwa Demokratycznego Polskiego z lat 1832−1851”, [w:] Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej, t. 1, Buenos Aires 1963,
• “L’Association des vrais polonais, une page inconnue de l’histoire de Pologne 1813-1821”, Paris: Société Historique et Littéraire Polonaise 1968,
• “Spis Polaków zmarłych w emigracji od roku 1831”, oprac. oraz wstępem i przypisami opatrzył L. Krawiec [w:] Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej, t. 7/8, Rzym 1985.

---

Oceń: Lucjan Krawiec

---