Wanda Gawryłow-Jankowska

---

Życiorys

Wanda Gawryłow-Jankowska ukończyła studia z zakresu polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Mimo iż podejmowała próby pracy w roli nauczycielki, nie przyniosły one oczekiwanych rezultatów. W 1931 roku rozpoczęła swoją karierę zawodową jako wychowawca w oddziale dla nieletnich w więzieniu Serbia. Dwa lata później, w 1934 roku, formalnie dołączyła do Służby Więziennej, rozpoczynając pracę w dziale gospodarczym Pawiaka, z krótką przerwą na odbycie praktyki w Aresztu Centralnym w Warszawie.

W 1935 roku przeszła do służby w Sieradzu, gdzie obejmowała stanowisko kierowniczki działu gospodarczego w więzieniu. Zaledwie rok później rozpoczęła pracę w więzieniu w Fordonie, a w 1938 roku powróciła do Aresztu Centralnego. W trakcie swojej kariery wyszła za mąż za Stanisława Jankowskiego, który pełnił funkcję naczelnika na Pawiaku. Była aktywna również w okresie kampanii wrześniowej, kiedy uczestniczyła w ewakuacji Aresztu Centralnego, zgłaszając się do służby w Straży Obywatelskiej. Została mianowana zastępcą komendanta w Pawiaku.

Od 7 października 1939 roku zajmowała stanowisko kierownika więziennej biblioteki. W grudniu tego samego roku dołączyła do Związku Walki Zbrojnej, przyjmując pseudonim „Zbyszek”. W działalności konspiracyjnej, próbowała przenosić grypsy oraz informacje, zdeterminowana przez egzekucję dwóch kobiet, Elżbiety Zahorskiej i Eugenii Włodarz. Z powodu sporów z władzami więziennymi w maju 1940 roku przeszła do Aresztu Centralnego, jednak kilka miesięcy później powróciła do Pawiaka, gdzie objęła stanowisko komendantki więzienia Serbia, kierując jednocześnie komórką konspiracyjną.

W wyniku zajmowanego stanowiska, przyczyniła się do poprawy warunków życia więźniów, umożliwiając im także przyjęcie komunii poprzez przemycanie konsekrowanych hostii. Z jej inicjatywy na Pawiaku uruchomiono szpitalną celę dla matek z noworodkami, a ona sama została matką chrzestną pierwszego dziecka, które tam się urodziło. Kiedy w marcu 1942 roku zidentyfikowano agenta Gestapo, Józefa Hammera-Baczewskiego, Gawryłow-Jankowska podjęła działania celem jego rozpracowania.

Niestety, w nocy 18 maja 1943 roku aresztowano ją, a brutalne śledztwo miało miejsce w siedzibie Gestapo przy al. Szucha, po czym osadzono ją na Pawiaku. W momencie aresztowania była w ciąży, a w styczniu 1944 roku, w zorganizowanej przez nią celi szpitalnej, urodziła syna, Stanisława Marię. Po wojnie zrezygnowała z pracy w Służbie Więziennej, a po szeregu przesłuchań przez Urząd Bezpieczeństwa, w 1946 roku, została mianowana przez generała Tadeusza Komorowskiego na stopień podporucznika.

Z powodu aresztowania męża w 1953 roku, który został zwolniony w 1956 roku, Gawryłow-Jankowska prowadziła życie nauczycielki aż do przejścia na emeryturę. Zmarła po długotrwałej chorobie 15 kwietnia 1994 roku i spoczywa na cmentarzu we Wronkach. W uznaniu jej zasług, została odznaczona Krzyżem Walecznych w 1946 roku oraz Złotą Odznaką „W Służbie Penitencjarnej” w 1991 roku.

---

Oceń: Wanda Gawryłow-Jankowska

---